امروزه بازار کلاه قره قل در افغانستان با رکود مواجه است

حامد کرزی رئیس جمهوری پیشین افغانستان لباس مخصوص خود را داشت. کلاه پوست قره قل و چپن (عبا) او شهرت جهانی یافته بود. اما این روزها افغان‌ها کمتر کلاه رئیس جمهوری سابق‌ این کشور را به سر می‌کنند.

نداشتن بازار فروش، تولید کلاه قره قل را با رکود مواجه کرده و سبب شده که یکی از پیشه‌های قدیمی و رواج‌های منحصر به فرد افغان‌ها در حال از بین رفتن باشد.

در حال حاضر افراد معدودی در شهر کابل و سایر مناطق افغانستان کلاه قره قل می‌پوشند و همچنین شمار کلاه‌دوزان نیز از صدها نفر به شمار انگشتان دست کاهش یافته‌اند.

زکریا، ۷۰ ساله از جمله معدود کلاه‌دوزان افغان است که در بخش کوچکی از معازه بزرگش در منطقه باغبان‌کوچه کابل، هنوز کلاه قره قل می‌دوزد. او اما نگران فروخته شدن محصولی است که تولید می‌کند.

 این کلاه از پوست بره قره قلی که قبل از آن که مادرش او را را لیس بزند، کشته شده، ساخته می‌شود

به دلیل رکود پیشه‌ کلاه‌دوزی، او بخش زیادی از مغازه‌اش را به کرایه داده است.

این کلاه‌دوز کهنه‌کار می‌گوید که زمانی کلاه کار دست او بر سر اغلب نخبگان افغان بود.

او گفت: "از کودکی کلاه‌دوزی را در بازار ارگ کابل شروع کردم. آن وقت یک کلاه قره قل را در بدل ۳۰ افغانی شست‌وشو می‌کردیم. مزد ساخت یک کلاه ۵۰ افغانی بود. یک کلاه از ۲۰۰ افغانی الی ۱۰۰۰ افغانی قیمت داشت. کم از کم در یک روز حدود ۲۰ کلاه را شست‌وشو می‌کردیم. مشتریان ما هم نخبگان بودند."

دو طرف رودخانه کابل، از نزدیکی مسجد شاه دوشمشیره تا منطقه تیمورشاهی حدود ۳۰۰ متر، زمانی به محله کلاه‌دوزان مشهور بود.

بیش از ۱۰۰ دستگاه کلاه‌دوزی تنها در این محله‌ بود. حالا تعداد انگشت‌شمار از این دستگاه‌های کلاه‌دوزی باقی مانده‌ است.

مشتریان این افراد هم همان افراد قدیمی‌ هستند.

مرد کهن‌سالی که منتظر ترمیم کلاهش در یکی از مغازه‌ها بود، تغییر رسم و رواج‌ها را عامل رکود پیشه کلاه‌دوزی و کم‌ شدن افرادی که کلاه به سر می‌کنند، می‌داند.

به نظر می‌رسد قدمت استفاده از قره قل در افغانستان به دوره امیر حبیب‌الله خان می‌رسد

او می‌گوید که با گذشت زمان، رسم و رواج‌ها و فرهنگ در افغانستان تغییر کرده است. فرهنگ غربی‌ها، فرهنگ افغان‌ها را تحت الشعاع قرار داده و حالا کمتر کسی کلاه قره قل به سر می‌کند.

کاهش توان خرید مردم و انتقاد نهادهای مدافع حقوق حیوانات از کشتن بره‌ها برای استفاده پوست آنان برای ساخت کلاه، عوامل دیگر کم‌رونق شدن این پیشه خوانده شده است.

بره گوسفند قره قول زمانی که متولد می‌شود باید قبل از اینکه مادرش او را لیس بزند، کشته و از پوست او برای ساخت کلاه قره قل استفاده شود.

حاجی عبدالواسع که ده‌ها سال است، کلاه قره قل به سر کرده می‌گوید که روزگاری بود که به سر کردن کلاه قره قل اجباری بود، بخصوص در مراسم عروسی.

او می‌گوید که حدود سه دهه قبل در برخی از مناطق افغانستان و بخصوص در کابل رواج بود تا زمانیکه خانواده عروس به داماد کلاه قره قل تحفه نمی‌داد، داماد بر سر سفره عقد حاضر نمی‌شد.

عبدالمنان عطا از جوانی تا به حال کلاه قره قل به سر کرده است.

آقای عطا می‌گوید زمانی کلاه قره قل تقریبا بخشی از لباس رسمی بود.

او می‌گوید: "من در سال ۱۳۴۰ از مدرسه فارغ التحصیل شدم. در آن زمان کارمندان دولت کت، شلوار، کروات (نیکتایی) و کلاه قره قل می‌پوشیدند."

قره قل زمانی نمادی از اشرافیت در افغانستان بوده است

پیشینه پوشیدن کلاه قره قل در افغانستان مشخص نیست، اما شواهد و تصاویر بجا مانده نشان می‌دهد که در زمان سلطنت امیرحبیب‌الله (۱۹۱۹-۱۹۰۱ ) رایج بوده است.

در دیوار آرشیو ملی افغانستان، تصویر بزرگی از امیر حبیب الله دیده می‌شود که کت و شلوار، کروات و کلاه قره قل به سر دارد. عکس‌های سایر شاهان و نخبگان افغان نیز در آرشیو ملی با کلاه قره قل وجود دارد.

بر اساس شواهد تاریخی پوشیدن کلاه قره قل در آن زمان نمادی از اشرافیت بود.

گروه طالبان در زمان حاکمیت خود در سال‌های ۱۳۷۵ خورشیدی به سر کردن این کلاه را حرام دانسته و ممنوع کرده بود.

نوشتن دیدگاه