گل محمدی بر روی درختچه های کوچک با شاخه های تیغ دار می روید. این گل معطر و زیبا به صورت استوانه ای شکل و بدون شیار است. گلبرگ های گل محمدی مرکب شانه ای است و دارای 7 تا 9 برگچه متقابل دندانه دار است
کشت گل محمدی
گل محمدی دارای گلبرگ های صورتی روشن یا سفید است که برخی آن را گیاهی دو رگه و مرکب از دو نوع گلcanina می دانند. گلبرگ های این گیاه دارای نوک تیز با طول 3 تا 5 سانتیمتر هستند. روی برگ ها نیز صاف و به رنگ سبز می باشد. دمبرگ گل محمدی نمدی و خزی است و کرک های غده ای پوشیده دارد که تا انتهای جام گل امتداد می یابد.
گل محمدی در ابتدای صبح باز می شود و دارای 5 کاسبرگ است که حداقل سه تای آنها دارای زاویهبزرگ در لبه است. در گل محمدی 100 پرچم زرد رنگ نیز وجود دارد. پس از اینکه گلربرگ ها می افتند، دمبرگ به حالت گوشتی، بزرگ می شود و حالت تخم مرغی می گیرد که گاهی طول آن به 1،5 سانتیمتر می رسد.
گل محمدی در اوائل اردیبهشت ماه تا نهایت اوایلتیرماه باز می شود. البته با توجه به منطقه آب و هوایی، مدت زمان باز شدن گلبرگ ها 20 تا 30 روز طول می کشد. گل محمدی نهایتا یک روز دوام دارد و در همان روز اول نیز صورتی خوشرنگ است. اما هر چه زمان می گذرد، رنگ آن به سفید متمایل می شود و با نسیم اندک گلبرگ های آن پرپر می شوند.
منشا اصلی گل محمدی در کشور ایران بوده که پس از حمله اسکندر مقدونی به کشور بلغارستان و مقدونیه نیز رفته است. در کشور چین نیز حدود هفت هزار سال پیش گل سرخ کشت شده است. در قرن سیزدهم میلادی،کشت گل سرخ در اروپا متداول شد. آنها در جریان جنگ های صلیبی این گیاه را با خود به اروپا بردند و نام رز دمشقی را بر آننهادند.
گل محمدی در ایران در مناطق مرتفع و خشک کشت می شود. در شهرهای کاشان، کرمان، فارس، آذربایجان شرقی و کرمانشاه گل محمدی کشت می شود. آب و هوای خشک فاقد آفات است و به سموم و آفت کش نیاز نیست. در نتیجه محل مناسبی برای کشت گل محمدی می باشد. گل محمدی در سایر شهرهای کشور نیز به صورت تزئینی کاشته می شود، اما کیفیت محصولات شهرهای اصلی را ندارد.
,موارد استفاده از گل محمدی
گل محمدی علاوه بر اینکه موجب زیبایی و معطر شدن محیط می شود، کاربردهای متعددی نیز دارد که عبارتند از:
تهیه گلاب
اولین کاربرد گل محمدیبرای تهیه گلاب و اسانس است. گلابدر ایران تهیه می شود و در تمامی دنیا شناخته شده است. برای تهیه گلاب گلبرگ ها را درون دستگاه مخصوص می پزند و سپس آب مقطر آن در ظرف دیگر گرفته می شود. در نهایت تفاله ها نیز در ته ظرف باقی می ماند که برای تهیه داروهای سنتی استفاده می شوند. دم کرده گلبرگ های خشک شده تاثیر درمانی دارد و موجب تقویت اعصاب و درمان بیماری های گلو و دهان می شوند.
گلابی که در ایران تهیه می شود، به کشورهای حوزه خلیج فارس، بویژه عربستان برای معطر کردن فضای خانه کعبه صادر می شود. فرانسه و انگلستان نیز به گلاب ایرانی علاقه زیادی دارند و سالانه بخش زیادی از محصولات ایرانی به این کشورها صادر می شود.
نحوه تهیه گلاب از گل محمدی
برای تهیه گلاب، گل ها را از ابتدای صبح و قبل از گرم شدن هوا می چینند. در صورتی که هوا گرم شود، گل محمدی اسانس خود را در هوا منتشر می کند و در نتیجه از میزان عطر و بوی آن کاسته می شود. سپس آنها را به محل گلابگیری و دستگاه اسانس گیری منتقل می کنند. در این دستگاه فرآیند تخمیر انجام می شود که با افزایش دما، آب موجود در دستگاه موجب جوشش گلبرگ های گل محمدی می شود.
برای تولید یک لیتر اسانس، به چهارتن گلبرگ نیاز است. به همین دلیل گلاب محصولی گرانبهاست و ارزش غذایی زیادی دارد. برای تهیه یک لیتر گلاب نیز از یک کیلو گلبرگ استفاده می شود.
کاربرد گل محمدی در صنایع داروسازی
گل محمدی برای صنعت داروسازی، عطرسازی و محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد زیادی دارد. در صنعت داروسازی برای تهیه داروهای مربوط به دردهای رماتیسمی، قلبی، تقویت اعصاب و معده و رفع بعضی از سردردها از گل محمدی استفاده می شود. به طور کلی خواص درمانی گل محمدی عبارتند از:
درمان دردهای روماتیسمی
تقویت حافظه
درمان بیماری های قلبی
تقویت اعصاب
داشتن آنتی اکسیدان و خاصیت ضدسرطانی
درمان دردهای گوارشی و بویژه درد معده
نشاط آور، رفع اضطراب، افسردگی و خشم
کاهش جریان خون و درمان فشارخون بالا، تپش قلب و ناراحتی های قلبی
درمان سردردهای مضمن
تقویت کننده کبد و کیسه صفرا
رفع ناراحتی تنفسی مانند، آسم سرفه و تب یونجه
مرطوب کننده و آبرسان مفید برای پوست
درمان التهابات پوستی، مویرگ های آسیب دیده، اگزما، تبخال و قرمزی پوست
کاهش ترشحات زنانه، اخلاط خونین و خونریزی های عادی و درمان اسهال مزمن
درمان گرمازدگی و کاهش تب
ضدعفونی کننده و التیام بخش زخم
در ایران باستان، مردم اطلاع چندانی در مورد اسانس و گلابگیری گل محمدی نداشتند. اما از عصاره مایع گلبرگهای گل محمدی و جوشانده آن در روغن استفاده می کردند. جابربن حیان صوفی یکی از بزرگترین دانشمند ایران در مورد خواص گل محمدی نوشته های زیادی بر جای گذاشته است.
بقراط و ابوعلی سینا نیز تاکید زیادی بر خواص درمانی گل محمدی داشته اند. از نظر بقراط حکیم، گل محمدی برای دردهای معده، روده، گوش درد، دندان درد و ترمیم زخم مفید است و عصاره گلبرگ آن می تواند برای درمان زخم های دهان، سردرد، گلودرد و به عنوان تب بر و همچنین در رفع بی خوابی و درمان استفراغ استفاده شود. از نظر ابن سینا هم، گلاب قابض و برای نارسایی کیسه صفرا و کبد مفید است.
در زمان گلابگیری یک مایع سیاه رنگ به همراه تفاله ها به جا می ماند که عنبرگل نام دارد که این مایع به درمان دردهای عضلانی کمک می کند.
کاربرد گل محمدی برای مصارف بهداشتی
گل محمدی به دلیل تاثیری که در رفع چین و چروک های صورت، درمان التهاب های پوستی در نوزادان و بزرگسالان ومرطوب کردن پوست دارد، از آن در صنعت تولید محصولات بهداشتی و آرایشی استفاده می شود.
از جمله فرآورده های گل محمدی در صنعت محصولات آرایشی و بهداشتی می توان به انواع صابون، لوسیون های پاک کننده پوست، کرم ها و لوسیون های مرطوب کننده از گلاب و اسانس طبیعی اشاره کرد. همچنین غنچه خشک شده گل محمدی نیز در وان حمام استفاده می شود که علاوه بر نرمی پوست به معطر کردن بدن نیز کمک می کند.
کاربرد گل محمدی در صنایع غذایی
برگ های خشک شده گل محمدی برای تهیه مربا کاربرد زیادی دارد که می تواند به صورت تک و یا ترکیبی باشد. همچنین از گل محمدی برای تهیه شربت و تهیه بستنی نیز استفاده می شود. شربت گل محمدی برای درمان بیماریهای گوارشی و تنفسی کاربرد دارد که به درمان گرمازدگی نیز کمک می کند.
در صنعت شیرینی سازی نیز گل محمدی استفاده زیادی می شود. از پودر گلبرگ های گل محمدی در ماست استفاده می شود. در کشور مراکش یک ادویه مخصوص وجود دارد که در غذاهای اعیاد استفاده می شود. یکی از ترکیبات اصلی این ادویه، گل محمدی است.
همچنین گلابی که از گل محمدی تهیه می شود، برای تهیه غذایی از قبیل شله زرد، انواع حلو، کیک، دسر و ... استفاده می شود. نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای هندی، ترکی و عربی نیز برای غذاهای سنتی، از گل محمدی استفاده زیادی می شود.