۱۳سال بی‌توجهی دولت افغانستان به وضعیت هنر- سید مصباح
هنر افغانستان در طول سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است، اما بازهم نیازمند برنامه‌های دقیق و تدابیر تازه‌ای برای رسیدن به معیارهای مورد نظر هنرمندان می‌باشد.
در این میان هنرمندان زیادی هستند که دست به ایجاد اماکن و فضاهایی مناسب برای نشان دادن و شناساندن هنر به مردم زدند. یکی از این اماکن گالری شمامه می‌باشد که توسط منیره یوسف‌زاده ایجاد شده است.
منیره یوسف‌زاده مدیر گالری شمامه درباره هنر می‌گوید: «هنر زبان گویایی است برای بیان مشکلات، کمی‌ها و کاستی‌ها، وقتی باید چیزی می‌بود و اما نیست، هنر یک راه مناسب برای مبارزه است، یک راه صلح‌آمیز، مبارزه‌ای آهسته اما پیوسته».
وی البته اظهار می‌دارد: متاسفانه در افغانستان هنر آن جایگاه واقعی و اساسی خویش را هنوز پیدا نکرده است و وضعیت هنر و هنرمند به خوبی این مساله را به نمایش می‌گذارد، چرا که هنر ارزان است و هنرمند محروم و فقیر.
به‌گفته او، در افغانستان همه مدعی هستند که از دیدن و شنیدن یک تابلوی هنری یا یک پارچه موسیقی لذت می‌برند، ولی برای رشد هنر حاضر نیستند که بهایی بپردازند.
یوسف‌زاده با اشاره به این مساله که در افغانستان مراکز آموزشی هنر تا اندازه‌ای موجود است، می‌گوید مرکزی که در آن، فقط نمایش و فروش دایمی آثار هنری برای حمایت مادی و معنوی از هنرمند صورت بگیرد، موجود نیست.
به باور وی، «انباشتن آثار هنری هم توهینی به هنر محسوب می‌شود و هم نشانی از نابه‌سامانی وضعیت هنر و هنرمند در افغانستان است. تجربه کاری من در آن مرکز هنری باعث شد که آرزوی افتتاح یک گالری در ذهنم ایجاد شود. مخصوصا این‌که من دوستان هنرمندی داشتم که تنها کاری که می‌توانستم برای آن‌ها و برای هنر و فرهنگ انجام بدهم، فقط تاسیس یک گالری هنری بود.»
وی افزود: از طرف دیگر هنرهای ترسیمی و تجسمی به خصوص هنر معاصر برای مردم ی ترسیمی و تجسمی افتتاح شد.
موسس گالری شمامه می‌گوید که در این گالری می‌خواهد هنر را به‌عنوان وسیله‌ای برای بیان معرفی کند، به‌خصوص بیان مشکلات زنانی که در کارهای اجتماعی مصروف‌اند یا در خانه محصوراند و یا به کارهای هنری مشغول‌اند.
وی به‌دنبال این است که هنر را به حیث یک راه مبارزه و برای ایجاد تغییر مثبت به معرفی بگیرد، چرا که هنرمند با ارایه آثار هنری‌اش به مبارزه با جامعه‌ای می‌پردازد که در آن تا حد زیادی مشکلات روی هم انباشته شده است و وجود این مشکلات و کاستی‌ها برای مردم تا حد زیادی عادی شده است.
وی در پاسخ به این سوال که هنر چیست و یک هنرمند چگونه می‌تواند با خلق آثار هنری، با مخاطب خود ارتباط برقرار کند، این‌گونه سخن زد: «به قول ارسطو، هنر آن چیزی است که طبیعت نتوانست آن را تکمیل کند و به باور من هنر زاییده نداشته‌ها و آرزوهای هنرمند است، هر کس از راهی برای بیان احساسات و خواهش‌ها و تمایلات خویش استفاده می‌کند، شاعر با شعر، نویسنده با مقاله و نوازنده با موسیقی خویش. هر کدام از این‌ها راهی برای ابراز احساسات و بیان مشکلات هستند.»
یوسف‌زاده البته اظهار داشت: هنرمند با در نظر داشتن رسالت هنری خویش که نباید باعث تمسخر کسی یا شکستاندن شخصیت و یا غرور کسی یا کسانی شود ظریفانه و ماهرانه با استفاده از تکنیک‌های هنرنمایی از نارسایی‌ها، کمی‌ها و نیستی‌ها و هستی‌ها سخن می‌راند.
وی در ارزیابی وضعیت هنر افغانستان نیز می‌گوید: وضعیت هنر را می‌توان از وضعیت فرهنگ کشور ارزیابی کرد، متاسفانه ۳۰ سال جنگ باعث شد که ابعاد مختلف کشور به‌خصوص فرهنگ مان آسیب ببیند.
وی افزود: وقتی بحث مظلومیت و محرومیت زنان می‌شود، باید روی وضعیت فرهنگی بیشتر غور کرد و در وضعیت نابه‌سامان فرهنگی نباید توقع داشت که وضعیت زن، طفل و در عموم وضعیت حقوق بشری در افغانستان در شرایط بهتری قرار داشته باشد.
وی در ادامه خاطرنشان ساخت: «تا وقتی روی فرهنگ‌سازی و ترمیم فرهنگ سرمایه‌گذاری‌های کلان نشود و تا وقتی که بهتر شدن وضعیت فرهنگی کشور سر خط کاری دولت قرار نگیرد، وضعیت کشورمان از نظر اجتماعی بهبود نخواهد یافت اما متاسفانه آنچه که در سیزده سال گذشته ما شاهد بودیم وزارت اطلاعات و فرهنگ، از وضعیت هنر به شکل بسیار سطحی گذشت، هرچند نباید فراموش کرد که ما در بخش هنر دست‌آوردهای بزرگی داشته‌ایم که بیشتر از آن که بتوان گفت دست‌آورد دولت است، می‌توان گفت دست‌آورد هنرمندان و گروه‌های هنرمندی بوده است.»
یوسف‌زاده می‌گوید: برای بهبود وضعیت هنر در افغانستان تنها نباید از وظایف دولت نسبت به هنر سخن راند، اگرچه دولت باید روی کارهای بنیادی سرمایه‌گذاری کند تا بتواند جامعه را به‌سوی مدنیت و ارزش‌های فرهنگی سوق دهد، سرمایه‌گذاری روی بالا بردن سطح مطالعه، بالا بردن کیفیت کاری رسانه‌ها، تشویق و احترام و حمایت مادی و معنوی از هنرمند از سوی دولت و تاسیس فرهنگستان‌های دولتی در سراسر کشور و بالا بردن کیفیت درسی دانشکده هنرهای زیبا در بهبود وضعیت هنر می‌تواند بسیار کارساز باشد.
هم‌چنین به‌گفته او، علاوه بر دولت، هنرمندان و نهادهای حمایت از هنر و فرهنگ نیز باید به معرفی هنر به مردم بپردازند.
وی می‌افزاید: وقتی نام هنر می‌آید و هنرمند، بیشتر در ذهن همه آوازخوانان آماتور خطور می‌کند، از آن‌جا که نمی‌توان در افغانستان از طریق هنر عایدی داشت و هنرمند بودن شغل محسوب نمی‌شود، تصوری بسیار منفی از هنر و هنرمند در ذهن مردم شکل گرفته است و متاسفانه روی‌آوردن به هنر، تنها به‌خاطر بی‌کاری و داشتن وضعیت اقتصاد خوب، جواز پیدا می‌کند و در وضعیت نابه‌سامان اقتصادی با تمسخر اطرافیان روبه‌رو می‌باشد.
وی هم‌چنین گفت: هنوز مردم افغانستان از بخش‌های مختلف هنری ناآگاه‌اند و مبادرت ورزیدن فرزندان‌شان در کارهای هنری، نوعی تفنن و سرگرمی محسوب می‌شود تا آموزش یکی از علوم زنده و اساسی بشر. این دید منفی نسبت به بانوان هنرمند بیشتر است تا مردان.
به عقیده وی، بانوان هنرمند برای نمایش آثارشان در امکان عمومی با مشکل روبه‌رو هستند، به‌خصوص در بخش موسیقی.
وی البته می‌گوید: هنرهای ترسیمی و تجسمی و به‌خصوص هنر معاصر که گالری شمامه تصمیم به معرفی آن دارد، هنوز برای مردم شناخته شده نیست، به همین دلیل نیاز است که هنر به‌طور درست و موثرش برای مردم معرفی شود.
منیره یوسف‌زاده در پایان با اشاره به این نکته که ایجاد زمینه یا بازار فروش آثار هنری برای هنرمندان نیز می‌تواند وسیله‌ای برای تشویق هنرمند و افزایش تعداد هنرمندان کشور شود گفت: متاسفانه در دوره سیاه طالبان هنرمند جایگاه بسیار بد و پایینی داشت و چون خلق آثار هنری در آن زمان ممنوع و حرام اعلام شده بود، باعث شده این دیدگاه تا حدی زیادی تا کنون باقی بماند، لذا لازم است که روی ایجاد دیدگاه تازه در مورد هنر از سوی جامعه هنرمندان و نهادهای مدنی کار شود.