گروه طالبان بلافاصله بعد از مرگ ملا اختر محمد منصور، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که «هبت‌الله آخندزاده» را به عنوان رهبر جدید این گروه و «سراج‌الدین حقانی» و «ملامحمد یعقوب» را به عنوان معاونان این گروه برگزیده است.
تشکیلات جدید طالبان در حالی است که رهبر جدید این گروه را هیچ کسی، حتی اکثریت فرماندهان طالبان نشناخته در حالیکه رهبر پیشین این گروه در بین طالبان شناخته شده‌تر بود.
برخی‌ها معتقدند که با کشته شدن «ملا اخترمحمد منصور» به دست آمریکا احتمال افزایش تنش‌های درون‌گروهی بر سر رهبر شدن در گروه طالبان افزایش خواهد یافت.
از سوی دیگر، این اتهام مبنی بر اینکه آمریکا و پاکستان در مدیریت و گزینش رهبران طالبان دست دارند و هر کسی را که این 2 کشور انتخاب کنند، همان شخص رهبر جدید طالبان خواهد بود، نیز وجود دارد.
خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، برای بررسی بیشتر این موضوعات بویژه شخصیت «هبت‌الله آخندزاده» رهبر جدید طالبان، احتمالات افزایش تنش‌های درون‌گروهی طالبان و نقش آمریکا و پاکستان در انتخاب رهبر جدید این گروه با «وحید مژده» کارشناس مسائل سیاسی و منطقه‌ای افغانستان به گفت‌وگو نشسته است.
مژده در این گفت‌وگو، رهبر جدید طالبان را شخصیتی ناشناخته و از نسل نو گروه طالبان دانست و گفت که «هبت‌الله آخندزاده» از قوم «نورزایی» و در زمان رهبری «ملا اخترمحمد منصور» به عنوان معاون وی انجام وظیفه کرده است.
وی همچنین گفت که آخندزاده لقب «شیخ‌الحدیث» را از سوی طالبان دریافت کرده که خود نشان می‌دهد رهبر جدید طالبان مدتی را در مدارس دینی به عنوان مدرس بوده است.
این کارشناس افغانستانی با اشاره به چگونگی انتخاب شدن «هبت‌الله آخندزاده» به عنوان رهبر طالبان گفت که طالبان برای جلوگیری از تنش‌های احتمالی بین ساکنان «قندهار بزرگ» و «پکتیای بزرگ» اشخاص مانند «سراج‌الدین حقانی» و «ملا محمد یعقوب» را به عنوان معاون وی انتخاب کرده‌اند.
وی دلیل انتخاب شخص آخندزاده به عنوان رهبر طالبان را ناشی از عدم نامزد شدن فرماندهان سابق این گروه عنوان کرد و گفت: برخی فرماندهان سابق طالبان یا از بین رفته‌اند و یا از فعالیت در این گروه کناره‌گیری کرده‌اند.
مژده با بیان اینکه طالبان در انتخاب رهبر جدید خود از هیچ کشوری نظر نمی‌گیرد، گفت: طالبان با توجه به بی‌نتیجه ماندن تلاش‌های رهبر پیشین خود برای مذاکرات صلح، تندروتر شده و تنها همین راه دلیل پیشروی خود می‌بیند.
وی همچنین گفت که بی‌تجربگی رهبر جدید این گروه نقشی در نبردهای این گروه نخواهد داشت، زیرا تشکیلات نظامی طالبان دست نخورده باقی مانده است.
***مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است***
فارس: شخصیت «هبت‌الله آخندزاده» رهبر طالبان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مژده: «هبت‌الله آخندزاده» در زمان زمامداری طالبان در افغانستان، شخصیت شناخته شده‌ای نبود، بلکه از جمله کسانی بود که در 14 سال اخیر که طالبان از قدرت کنار زده شده اما نقش کلیدی پیدا کرده و به عنوان نسل نو این گروه به شمار می‌رود.
آخندزاده معاون «ملا اخترمحمد منصور» رهبر طالبان بود، از حمایت فرماندهان نظامی این گروه نیز بهره‌مند است. رهبر جدید طالبان از قوم «نورزایی» است ضمن اینکه بخش بزرگ طالبان متشکل از این قوم هستند.
با توجه به این مسائل، «هبت‌الله آخندزاده» یک چهره نو در طالبان است که خود بیانگر آن است که گروه طالبان با نسل جدید خود وارد سیاست و گفتمان قدرت شده‌اند.
فارس: رهبر جدید طالبان از کدام ولایت است و تاکنون چه سمت‌های طالبان داشته است؟
مژده: با توجه به اینکه «هبت‌الله آخندزاده» یک چهره نو طالبان است، از وی اطلاعات کافی نداریم، اما با توجه به اینکه شخص معتمد ملا اخترمحمد منصور بود، از سوی منصور به عنوان معاون گروه طالبان انتخاب شده بود.
آخندزاده یکی از همکاران نزدیک منصور نیز بود و از سوی دیگر از طالبان لقب «شیخ‌الحدیث» را نیز دریافت کرد. «شیخ‌الحدیث» به کسانی گفته می‌شود که در مدارس دینی به عنوان مدرس بوده باشند، ضمن اینکه از این لقب رهبر جدید طالبان چنین بر می‌آید که رهبر جدید طالبان مدتی به عنوان مدرس مدارس دینی بوده و شاگرد تربیت کرده است.
فارس: روابط «هبت‌الله آخندزاده» با شبکه حقانی و خانواده «ملا عُمر» چگونه بود. فکر نمی‌کنید با رهبر شدن آخندزاده در دسته «ملا اخترمحمد منصور» اختلافات درون‌گروهی شکل گیرد؟
مژده: یکی از کارهای آگاهانه اخیر طالبان این است که تلاش کردند تا بین ساکنان «قندهار بزرگ» و «پکتیای بزرگ» هماهنگی بوجود آورند.
به همین دلیل طالبان «سراج‌الدین حقانی» را به عنوان معاون اول و «ملامحمد یعقوب» را به عنوان معاون دوم رهبر جدید خود انتخاب کردند تا زمینه‌های اعتراضات درون‌گروهی مبنی بر عدم حضور نمایندگان «قندهار بزرگ» و «پکتیای بزرگ» را بگیرند.
با توجه به انتخاب رهبر جدید، به نظر می‌رسد که طالبان تمام مسائل را آگاهانه در نظر گرفته‌اند، اما اینکه در آینده این تشکیلات طالبان به کدام سمت‌وسو حرکت خواهد کرد، غیرقابل پیش‌بینی است.
فارس: «هبت‌الله آخندزاده» پشتکار قابل توجهی ندارد، به نظر شما چرا طالبان یک فرد گمنام خود را به عنوان رهبر انتخاب کرده است؟
مژده: ظاهراً از نسل گذشته طالبان کسی نامزد رهبری این گروه نبوده است، زیرا اکثر آنها یا از بین رفته و یا از فعالیت در این گروه کناره‌گیری کرده‌اند. در این میان، بخش دیگر از فرماندهان طالبان نیز نمی‌خواهند در مسائل رهبریت دخالت کرده و خود را در سمت رهبری نامزد کنند.
این در دنیا معمول است که نسل نو همیشه گمنام هستند و بعد از فعالیت افراد این نسل، آنها شناخته می‌شوند، با وجود این اما طالبان تلاش کردند تا به تمام اعتراضات احتمالی در آینده در خصوص رهبران این گروه، پاسخ داده باشند.
فارس: منظور شما آن است، که احتمال بروز اختلافات در دسته «ملا اخترمحمد منصور» مردود است؟
مژده: در افغانستان هیچ چیزی قابل پیش بینی وجود ندارد، اینکه طالبان به کدام سمت حرکت خواهد کرد نیز مشخص نیست، اما طالبان ظاهراً تلاش کرده تا اختلافات احتمالی در آینده را به حداقل برسانند.
فارس: پاکستان و آمریکا همواره در مدیریت طالبان نفوذ داشته‌اند، فکر می‌کنید این 2 کشور در انتخاب «هبت‌الله آخندزاده» نیز نقش داشته‌اند؟
مژده: این مسائل بیشتر در رسانه‌ها مطرح می‌شود، در حالیکه پاکستان در برخی موارد حتی از فعالیت‌های طالبان آگاهی ندارند.
اگر طالبان را «ربات» فکر کرده و معتقد باشیم که طالبان همانند سایر انسان‌ها دارای عقل، اندیشه و قدرت تصمیم‌گیری نیستند، موضوع مدیریت این گروه توسط آمریکا و پاکستان عقلانی خواهد بود، در غیر آن صورت کشوری که رهبر یک گروه دیگر را از بین می‌برند، چگونه این گروه اجازه خواهد داد تا آن کشور برای آنها رهبر انتخاب کند.
فارس: سرنوشت و آینده طالبان با رهبر جدید این گروه چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
مژده: معتقدم که طالبان به سمت تندروتر شدن پیش می‌روند و به این صورت تندروی این گروه افزایش یافته و گروه‌هایی که تمایل به صلح و سازش دارند، تضعیف خواهند شد.
«ملا اخترمحمد منصور» با وجودی که برای صلح تلاش‌های زیادی را انجام داده و ضمن ایجاد دفتر سیاسی طالبان در قطر، نمایندگان این گروه را در نشست‌های بزرگ بین‌المللی اعزام کرد، اما این تلاش‌های رهبر پیشین طالبان نتیجه نداد و بر عکس خودش نیز توسط آمریکا که خود را حامی صلح می‌داند کشته شد.
طالبان به همین دلیل معتقد است که صلح با دولت افغانستان امکان‌پذیر نیست و تنها راه جنگ و تندروی است.
فارس: با توجه به نسل جدید بودن رهبر طالبان، فکر می‌کنید آخندزاده نبردهای این گروه را به خوبی مدیریت کند؟
مژده: تشکیلات نظامی طالبان دست نخورده باقی مانده و اکنون نیز همان تشکیلاتی است که در گذشته فعال بوده لذا مسائل نظامی آنها به مانند سابق است.
فارس: «گلبدین حکمتیار» رهبر حزب اسلامی از طالبان خواسته تا با این حزب ادغام و به اهداف مشترک فکر کنند، فکر می‌کنید واکنش رهبر جدید طالبان به این درخواست حکمتیار چه خواهد بود؟
مژده: حزب اسلامی هم‌اکنون در حال مذاکره با دولت افغانستان است، چطور می‌تواند که یک حزب هم با یک گروه جنگی هماهنگ باشد و هم با دولت مصالحه کند؟
برخی‌ها معقدند که این موضع‌گیری‌ها از سوی رهبر حزب اسلامی نیست، زیرا حکمتیار هم‌اکنون بیمار بوده و در حالت کُما بسر می‌برد، اما در کُل مشخص نیست که این موضع‌گیری‌ها در حزب اسلامی از جانب چه کسانی است.
فارس: کلام آخر درباره این اتفاق جدید در طالبان؟
مژده: تنها نگرانی اسن است که با تندروتر شدن طالبان، مصالحه و مذاکرات صلح نتیجه‌ای نخواهد داد.
منبع:خبرگزاری فارس