طرح توسعه بندر چابهار سزاوار این است که از حمایت بی قید و شرط آمریکا برخوردار شود.
با توجه به علاقمندی واشنگتن و دهلی‌نو به گسترش روابط خود و نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، حمایت آمریکا از طرح‌های زیرساختی که دولت هند قصد اجرای آنها را دارد و به ویژه این طرح که ایران نیز در آن سهیم است، تمایل آمریکا را به گسترش مناسبات دوستانه با هند نشان خواهد داد.
فارن‌افرز نوشت: «نارندرا مودی» نخست وزیر هند، ماه گذشته موافقتنامه مهی با ایران و افغانستان در زمینه ایجاد دالان حمل و نقل امضا کرد.
بر اساس مفاد این موافقتنامه، دولت هند مبلغ ٥٠٠ میلیون دلار برای توسعه بندر چابهار در جنوب ایران سرمایه گذاری خواهد کرد. افزون بر این، دهلی‌نو وعده داده ١٦ میلیارد دلار در منطقه آزاد تجاری در مجاورت این بندر سرمایه‌گذاری کند.
در راستای همین طرح، خط آهنی نیز بین چابهار به سمت شمال تا مرز افغانستان احداث خواهد شد. هدف از اجرای این طرح‌ها رونق بخشیدن به تجارت با افغانستان، آسیای میانه و فراتر از آن است.
باید توجه داشت، آنچه که هند برای سرمایه گذاری در چابهار وعده داده است در مقایسه با ٤٦ میلیارد دلاری که چین برای ایجاد دالان اقتصادی در بندر گوادر پاکستان در ٦٠ مایلی چابهار اختصاص داده است، رقمی بسیار ناچیز و در حد پول خرد است. با وجود این، طرح توسعه بندر چابهار گرچه از لحاظ وسعت در مقایسه با طرح توسعه بندر گوادر پاکستان طرحی کوچک به شمار می‌رود اما از اهمیت ژئوپلتیک فراوانی برخوردار است.
ایران با بهره گیری از وضعیتی که با لغو تحریم‌ها پیش آمده است می‌تواند به دروازه‌ای مهم برای تجارت در منطقه و نقل و انتقال کالا از شمال به جنوب و جنوب به شمال تبدیل شود.
افغانستان،کانونی مهم برای تجارت
افغانستان نیز ممکن است به کانون مهمی برای تجارت بین مناطق شمالی و جنوبی این کشور تبدیل شود و هند نیز که هرگز اجازه نیافته است از طریق پاکستان به بازارهای افغانستان و آسیای میانه و روسیه دسترسی پیدا کند می‌تواند برای نخستین باز از زمان تقسیم این کشور (جدا شدن پاکستان از هند) به چنین بازارهایی دسترسی پیدا کند. توافقی که هند با ایران و افغانستان امضاء کرده است رویدادی تاریخی و دوران ساز محسوب می‌شود.
در این گزارش آمده است: این توافق در ضمن به پیشبرد اهداف آمریکا نیز کمک خواهد کرد و به همین علت واشنگتن باید از آن استقبال کند. البته به علت مشارکت ایران در این طرح، دولت‌های غربی درباره آن سکوت اختیار کرده‌اند.
روز ٢٤ ماه مه در جلسه پرسش و پاسخ سنای آمریکا، «نیشا بیسوال» معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور جنوب آسیا و آسیای میانه در پاسخ به پرسشی درباره طرح توسعه بندر چابهار ضمن خودداری از حمایت یا انتقاد از این طرح گفت دولت اوباما سرگرم بررسی است تا اطمینان حاصل کند که این طرح تحریم‌های برجای مانده آمریکا علیه ایران را لغو نمی‌کند.
روز سه‌شنبه، اوباما در دیدار با نخست وزیر هند در واشنگتن، احتمالا حمایت بی‌قید و شرط خود را از طرح توسعه بندر چابهار اعلام و پیشنهادهایی را برای اجرای موفقیت آمیز این طرح ارایه خواهد کرد.
اجرای طرح توسعه بندر چابهار می‌تواند به 2 متحد مهم آمریکا در جنوب آسیا به گونه‌ای چشمگیر کمک کند. نخست اینکه هند این امکان را می‌یابد تا به منابع عظیم گاز در منطقه آسیای میانه دسترسی پیدا کند.
محکم‌شدن جای پای هند در ایران
افزون بر این، محکم‌تر شدن جای پای هند در ایران سبب خواهد شد تا هند به منابع گاز در خود ایران نیز دسترسی پیدا کند.
دستیابی به چنین فرصت‌هایی برای هند که در فاصله سال ٢٠٠٠ تا ٢٠١٢ میزان مصرف انرژی آن 2 برابر شده است، دستاورد مهمی در زمینه تامین نیازهای خود به گاز طبیعی محسوب می‌شود.
کارشناسان اقتصادی هند می‌گویند برای اینکه هند بتواند رشد اقتصادی 2 رقمی داشته باشد، به ناچار باید واردات انرژی کشور را سه یا حتی چهار برابر کند.
موافقتنامه مربوط به توسعه بندر چابهار با فراهم آوردن امنیت انرژی برای هند، می تواند نیازهای اقتصاد رو به رشد این کشور را تامین و زمینه را برای تبدیل هند به قدرتی بزرگ هموار سازد.
ایسکانیوز به نقل از فارن‌افرز نوشت: دومین دستاورد مهم این طرح که حمایت آمریکا از آن را ضروری می‌سازد کمک به افغانستان برای تامین منابعی است که به شدت به آنها نیاز دارد. اقتصاد افغانستان که به شدت به کمک‌های خارجی وابسته است، با مشکل جدی روبروست.
کاهش نیروهای خارجی در افغانستان باعث شده است تا اقتصاد این کشور که از زمانی اقتصاد جنگی محسوب می‌شد و به علت دریافت کمک های هنگفت خارجی از وضعیت مناسبی برخوردار بود، با کاهش کمک‌های خارجی با مشکلات جدی روبرو شود.
با وجود این، مقامات افغانستانی می‌گویند با بهره‌برداری از طرح توسعه بندر چابهار و توسعه تجارت هند با این کشور و کشورهای آسیای میانه، کابل سالانه میلیاردها درآمد به دست خواهد آورد. باید توجه داشت که بودجه کل دولت افغانستان در سال‌های اخیر، رقمی حدود 8 میلیارد دلار بوده است.
نکته دیگر اینکه، طرح توسعه بندر چابهار می‌تواند به هر 4 کشور (هند، ایران، افغانستان و آمریکا) برای تقویت همکاری‌های خود در زمینه مبارزه با داعش مبارزه با قاچاق مواد مخدر از طریق افغانستان به دیگر نقاط جهان و دیگر مسایل مورد علاقه آنها کمک کند.
با توجه به این گونه مسایل، اوباما هنگام دیدار با نخست وزیر هند باید به وی اطمینان دهد که تحریم های برجای مانده آمریکا علیه ایران، مانعی بر سر راه اجرای طرح توسعه بندر چابهار ایجاد نخواهد کرد.
اوباما در ضمن باید این نکته را نیز مورد تاکید قرار دهد که این طرح صرفا ماهیت اقتصادی دارد و هند هیچ گونه همکاری نظامی با ایران نخواهد داشت که اعتراض آمریکا را در پی داشته باشد.
آمریکا با اجرای طرح‌های زیرساختی مخاطره آمیز در جنوب و مرکز آسیا بیگانه نیست. البته هند بدون توجه به موضع آمریکا در قبال طرح توسعه چابهار این طرح را دنبال خواهد کرد اما حمایت آمریکا از این طرح می‌تواند به بهبود هرچه بیشتر مناسبات دهلی نو- واشنگتن کمک کند.
آمریکا به مسئولیت‌های بین‌المللی خود عمل نمی‌کند
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: دولت هند اغلب چنین تصوری دارد که آمریکا به مسئولیت‌های خود در عرصه بین المللی به خوبی عمل نمی کند و به همین، علت حمایت دولت آمریکا از طرح توسعه چابهار می تواند دهلی نو را از قدرت گرفتن هند در عرصه جهانی مطمئن سازد.
حمایت آمریکا از این طرح در ضمن پیامی آشتی جویانه از سوی واشنگتن برای تهران تلقی خواهد شد. جانبداری از ایران در زمینه های غیر هسته ای سبب خواهد شد تا تهران که به شدت به آمریکا بدبین است، حمایت این کشور از توافق سه جانبه ایران- هند و افغانستان در زمینه توسعه بندر چابهار را نشانه حسن نیست واشنگتن تلقی کند.
فارن‌افرز نوشت: هر گونه همکاری بین آمریکا و ایران حتی در سطحی محدود نیز می‌تواند به تامین منافع آمریکا در افغانستان کمک کند.
خطرات پیش روی طرح چابهار
تردیدی وجود ندارد که طرح توسعه بندر چابهار با موانع و مشکلات فراوانی روبروست. نخستین مانع هر چند شنیدن آن برای دولت هند چندان خوشایند نیست، بی تحرکی بیش از حد، ناتوانی یا بی‌علاقگی دولت این کشور برای به حرکت درآوردن دستگاه عظیم دیوان سالاری خود برای اجرای طرح‌های بزرگ زیرساختی است.
طرح احداث خط آهن هند به کشور برمه در شمال هند، قرار بود که 3 سال پیش تکمیل شود اما هنوز با مرحله تکمیل بسیار فاصله دارد. واشنگتن باید هند را تشویق کند که فرصت به دست آمده را بر باد ندهد و با اجرای سریع این طرح نشان دهد که یک بازیگر مهم در صحنه بین المللی است.
دادن چنین پیامی موجبات خرسندی دولت هند را فراهم خواهد آورد چون سیاستمداران هند بر این باورند که آمریکا به اندازه کافی به افزایش اعتبار و نفوذ هند در عرصه بین المللی توجه و اهمیت نشان نمی دهد.
خطر دیگری که اجرای طرح چابهار را تهدید می کند وضعیت شکننده امنیتی افغانستان است. با توجه به اینکه طالبان امروزه بیش از هر زمان دیگری از سال ٢٠٠١ به این طرف از خاک افغانستان را تحت کنترل خود دارد، ایجاد دالان و مسیرهای تازه تجاری از طریق خاک افغانستان به سمت آسیای میانه، تا حدود زیادی نوعی خیالبافی محسوب می‌شود.
آمریکا با حفظ شماری از نیروهای خود در افغانستان می‌تواند به اجرای این طرح و تامین امینت لازم در خاک افغانستان کمک کند. در ضمن آمریکا می‌تواند هزینه برقراری امنیت در مسیر عبور دالان تجاری را برای اجرای طرح های عمرانی مورد نیاز این طرح، در داخل خاک افغانستان تامین کند.
آمریکا پیش از این نیز از طرح های زیرساختی مهم در جنوب و مرکز آسیا حمایت کرده است. دولت آمریکا یکی از مدافعان اصلی طرح بزرگ و جاه طلبانه احداث خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند است.
کلنگ این خط لوله به زمین زده شده است اما اجرای آن در مقایسه با اجرای طرح توسعه بندر چابهار بسیار طولانی تر خواهد بود چون اجرای این طرح به همکاری هند و پاکستان نیاز دارد که هر دو به شدت به تامین انرژی از خارج نیاز دارند اما همکاری میان این دو کشور، چندان قابل تصور نیست.
حمایت آمریکا از طرح توسعه بندر چابهار به این معنی نیست که این کشور باید با سرمایه‌گذاری چین در بندر گوادر پاکستان مخالفت کند. در واقع، هر 2 این سرمایه‌گذاری‌ها به منافع آمریکا کمک خواهد کرد.
هر چه زیرساخت‌ها و اربتاط میان کشورهای آسیای میانه، افغانستان و پاکستان بیشتر توسعه پیدا کند اشتغال بیشتری فراهم خواهد آمد، این کشور بیشتر توسعه خواهند یافت و رفاه و آسایش و از همه مهم تر، ثبات در این منطقه از جهان تقویت خواهد شد.
با اینکه دولت آمریکا در زمینه تحقق این گونه اهداف به شدت لاف می‌زند و وزرات امور خارجه این کشور از طرح چین موسوم به جاده ابریشم جدید در جنوب و مرکز آسیا استقبال کرده است اما به جز ارایه کمک های مالی به طرح انتقال برق یک هزار مگاواتی بین قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان( این طرح ماه گذشته به بهره برداری رسید)، در زمینه اجرای طرح های مهم زیرساختی در این منطقه، گام های چندان ملموسی برنداشته است.
با توجه به اینکه چین و هند امروزه می توانند فعالیت ای به مراتب گسترده تری در مقایسه با گذشته در این منطقه از جهان انجام دهند در نتیجه مسئولیت آمریکا در زمینه تامین مالی طرح های زیرساختی در این منطقه کاهش خواهد یافت.
این گزارش می‌افزاید: طرح‌هایی را که چین و هند در منطقه اجرا می‌کنند به آمریکا کمک خواهد کرد تا به اهداف خود دست یابد چون واشنگتن یا نمی تواند یا نمی خواهد که به تنهایی همه مسئولیت ها را بر عهده بگیرد.
واشنگتن از طرح توسعه چابهار بدون قید و شرط حمایت کند
با همه این مسایل، طرح توسعه بندر چابهار سزاوار این است که از حمایت بی قید و شرط آمریکا برخوردار شود. با توجه به علاقمندی واشنگتن و دهلی نو به گسترش روابط خود و نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا ، حمایت آمریکا از طرح‌های زیرساختی که دولت هند قصد اجرای آن ها را دارد و به ویژه این طرح که ایران نیز در آن سهیم است، تمایل آمریکا را به گسترش مناسبات دوستانه با هند نشان خواهد داد.
مقامات هند می گویند جشن گرفتن و گسترش مناسبات بین دهلی نو و واشنگتن مهم‌ترین واژه‌های خواهند بود که در مذاکرات نخست وزیر این کشور با اوباما در دیدار روز سه‌شنبه آنها بر زبان خواهند آمد. امیدواریم که واژه دیگری که در این مذاکرات بارها بر زبان رهبران هند و آمریکا می آید، بندر چابهار باشد.
منبع:خبرگزاری فارس