«رضا پارسا» تحلیلگر مسائل سیاسی افغانستان طی یادداشتی به موضوع عضویت دائمی افغانستان در سازمان همکاری‌های شانگهای پرداخته است.در این یادداشت آمده است: در این روزها در آستانه برگزاری اجلاس شانگهای قرار داریم و قرار است یکی از سران حکومت وحدت ملی افغانستان در این اجلاس شرکت کند. افغانستان از سال 2012 به عنوان عضو ناظر در این سازمان پذیرفته شد و این سازمان نقش برجسته‌ای در مناسبات بین کشورهای عضو دارد؛ اهمیت این سازمان برای افغانستان از چند زاویه می‌تواند مورد تحلیل قرار گیرد.
اولاً: در حال حاضر بین افغانستان و کشورهای عضو شانگهای منافع مشترک وجود دارد.
ثانیاً: با گسترش جنگ در شمال افغانستان این احتمال وجود دارد که ناامنی در آسیای میانه و در امتداد مرزهای روسیه و چین کشیده شود و به این ترتیب بین افغانستان و کشورهای عضو شانگهای تهدید مشترک نیز وجود دارد.
سازمان شانگهای یک گروه‌بندی سیاسی- امنیتی است که ابعاد تجاری و اقتصادی نیز به موازات آن مورد توجه اعضای اصلی قرار دارد. این سازمان پس از واقعه 11 سپتامبر و از درون «شانگهای5» پدید آمد.
کارشناسان غربی و آمریکایی آن را یک نهاد روسی- چینی می‌دانند که با جذب کشورهای آسیای‌مرکزی و تقویت روابط امنیتی با آنان 2 هدف عمده یعنی مقابله با افراط‌گرایی، جداطلبی و تروریسم از یک‌سو و مقابله با هژمونی سیاسی- امنیتی آمریکا در منطقه را از سوی دیگر دنبال می‌کند.
شانگهای، محل تلاقی مواضع چین و روسیه
به این ترتیب سازمان شانگهای محل تلاقی مواضع چین و روسیه محسوب می‌شود. با این تفاوت که مسکو روی فعالیت‌های سیاسی- نظامی سازمان تاکید می‌کند، اما پکن در صدد پیش بردن اهداف ویژه خود از طریق طرح‌ها و پروژه‌های اقتصادی است.
بنابراین در درون سازمان شانگهای چین خواستار امنیت، منابع انرژی و بازار و روسیه در پی اعاده نفوذ سنتی خود در حوزه‌ی شوروی سابق است. در این بین اما حکومت‌های آسیای‌مرکزی نگران از انقلاب‌های رنگی تنها در پی حفاظت از خود هستند و البته هر 3 قطب سازمان، خواستار محدودسازی جریان‌های افراطی در منطقه می‌باشند.
طی سال‌های گذشته همکاری بین اعضای شانگهای در زمینه امنیت بسیار گسترده‌تر از سایر موضوعات مانند خلع سلاح منطقه‌ای، مسایل مرزی، تروریسم، جدایی طلبی و مبارزه با گروه‌های افراطی مذهبی بوده است.
به همین دلیل امضای معاهده حُسن هم‌جواری، دوستی و همکاری دراز مدت بین اعضا و نیز ایجاد گروه تماس شانگهای با افغانستان به دلیل بر هم خوردن وضعیت این کشور و ناامن شدن منطقه، در دستور کار سازمان قرار گرفته است.
محتوای بیانیه منتشر شده در آخرین اجلاس شانگهای، نیز بیانگر آن بود که سازمان همکاری شانگهای ضمن عنایت به موضوعات تجاری، اقتصادی و زیست محیطی، توجه جدی خود را به مباحث سیاسی- امنیتی معطوف کرده است.
گسترش همکاری‌ها و صلح و ثبات جهانی
بدون شک گسترش همکاری‌های فرهنگی، سیاسی و امنیتی در سازمان علاوه بر تحکیم صلح و آرامش در منطقه، نقش موثری در تقویت صلح و ثبات جهانی دارد و مانع از تهدید نظام سلطه‌ی جهانی و مداخله غیر قانونی و زورمدارانه آن خواهد شد.
به این ترتیب وجود منافع مشترک و تهدید مشترک بین افغانستان و اعضای شانگهای بهترین فرصت را برای گسترش روابط میان افغانستان و شانگهای ایجاد کرده است.
حضور و مشارکت افغانستان در سازمان‌های منطقه‌ای در میان مدت و بلند مدت به صورت قطع به نفع منافع ملی افغانستان می‌باشد. چرا که این سازمان اگر بتواند به چالش‌های امنیتی اعضا پاسخ دهد و زمینه رشد و توسعه اقتصادی- اجتماعی آنان را فراهم کند به زودی به یک بازیگر مهم و کلیدی در صحنه‌های منطقه‌ای و جهانی تبدیل خواهد شد.
بدین اساس عضویت افغانستان در این سازمان یک ضرورت جدی محسوب می‌شود چرا که روزی کشورهای غربی افغانستان را ترک خواهند کرد و رهبران سیاسی افغانستان باید از همین حالا به فکر گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و نگاه‌های بلند مدت و استراتژیک باشند.
به همین جهت دیپلماسی افغانستان باید بنا را به دوستی و گسترش همکاری با کشورهای منطقه قرار دهد. هم موقعیت جغرافیایی مشابه و هم سنخیت و سازگاری فرهنگی و اجتماعی میان افغانستان و منطقه ایجاب می‌کند که افغانستان به مرکز و قلب همکاری‌های منطقه‌ای تبدیل شود.
افزون بر این به هر میزان که مناسبات افغانستان و منطقه گسترش یابد و فضای بی‌اعتمادی و بدبینی به حُسن هم‌جواری و تنش‌زدایی و اعتمادسازی تغییر کند، روند صلح افغانستان نیز تقویت خواهد شد.
زیرا کشورهای پیرامونی افغانستان به ویژه قدرت‌های بزرگ نظامی و اقتصادی هم‌چون روسیه و چین می‌توانند در تقویت امنیت افغانستان و توسعه اقتصادی کشور مفید و سودمند واقع شوند.
علاوه بر این وابستگی افغانستان به یک قطب خاص در شرایط حاضر که وابستگی متقابل بین کشورها شکل گرفته است به سود منافع ملی کشور نیست.
افغانستان و استقلال عمل سیاسی
افغانستان پس از 14 سال تجربه و اندوخته سیاسی، اقتصادی و فرهنگی باید بتواند به تدریج استقلال عمل سیاسی را در رفتار خارجی خود به نمایش بگذارد و تحت تاثیر هیچ قدرتی قرار نداشته باشد. تنها منافع ملی افغانستان است که می‌تواند تعیین کننده خط مشی‌ها و سیاست‌گذاری‌های دولت‌مردان ما در حوزه داخلی و خارجی باشد.
از این نظر شرکت افغانستان و عضو دایم این کشور در سازمان شانگهای می‌تواند برای تاسیس و تداوم مناسبات نیک بین افغانستان و این کشورها مفید تمام شود و مبارزه هماهنگ و واقع‌گرایانه را در قبال گروه‌های تروریستی و افراطی در دستور کار آینده منطقه قرار دهد.
مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی بدون مشارکت گسترده کشورهای منطقه و هم‌یاری و همکاری امکان‌پذیر نیست.
از آن‌جایی که گروه‌های تروریستی چند ملیتی در حال حاضر برای منطقه تهدید مشترک به شمار می‌رود، نشست شانگهای می‌تواند یک قدم مثبت برای کنترل و مهار ناامنی در منطقه و کمک به توسعه اقتصادی کشورهای عضو و ناظر شانگهای تلقی شود و با چشم‌انداز مثبت مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
بنابراین یکی از خواست‌های جدی افغانستان در این نشست گرفتن عضویت دایمی این سازمان باید باشد چرا که عضویت افغانستان در این سازمان نه‌تنها یک ضرورت جدی برای حال و آینده این کشور محسوب می‌شود، بلکه در شرایط بحرانی که ممکن بعد از خروج نیروهای غربی و ائتلاف در افغانستان پدید آید، یک امر کاملاً حیاتی شمرده می‌شود.
منبع:خبرگزاری فارس