افغانستان با تاریخ 5 هزار ساله در حوزه فرهنگی فراز و نشیب‌های را پیمود که نخبگان و شخصیت‌های زیادی را به جامعه تقدیم کرد، اما این فرهنگ در طول سال‌های اخیر با تهاجمات فرهنگی غرب مواجه شد که هزاران جوان و نوجوان را قربانی گرفت.فرهنگ افغانستان به عنوان یک فرهنگ غنی و اصیل تحت تأثیر فرهنگ‌های وارداتی غرب قرار گرفته و برخی رسانه‌های افغانستان ترویج کنندگان این فرهنگ‌ها شدند که در اندک زمانی محدود جایگاه ویژه‌ای را در بین جوانان افغانستان ایجاد کرد. بدون شک این فرهنگ‌ها آسیب جدی به پیکر فرهنگ اصیل افغانستانی وارد کرد که سبب نگرانی تعداد زیادی از مردم افغانستان شد و ندا‌های متوقف شدن انتشارات برخی رسانه‌های کشور را سر دادند.
برای بحث و بررسی بیشتر وضعیت فرهنگی افغانستان خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، با «محمد اکبری» عضو پارلمان و عضو شورای علمای شیعه افغانستان به بحث و گفت‌وگو نشسته است.
اکبری با تأکید به وحدت و همدلی بین مردم افغانستان از مردم و دولت این کشور خواست تا فرهنگ افغانستان را از آسیب‌های بیگانگان در امان نگهدارد.
وی با بیان اینکه در طول 300 سال گذشته فرهنگ افغانستان از سوی زمامداران وقت جنبه قومی به خود گرفته است، گفت: فرهنگ افغانستان در طول سال‌های گذشته بیشتر قومی شده و از آن تابندگی و توسعه‌ای که باید می‌داشت، دور مانده است.
عضو پارلمان کشور با اشاره به سابقه زبان فارسی در افغانستان افزود: زبان فارسی که سابقه‌ای طولانی در افغانستان و منطقه دارد، مورد بی‌مهری زمامداران قرار گرفته و بیشتر زبان پشتو ترویج شده و امکانات زیادی در اختیار پرورانندگان این زبان قرار گرفته است.
محمد اکبری تصریح کرد: تا زمان صدارت «هاشم خان» زبان رسمی اداری، فارسی بوده و تنها این زبان رسمی بوده، اما پس از آن سعی دولت که بیشتر جنبه قومی داشته، تلاش کرده تا فرهنگ، سیاست، تاریخ و اقتصاد قومی شود.
اکبری با بیان اینکه در زمان جهاد و مقاومت فرهنگ افغانستان اندک رشدی داشته، اظهار داشت: افغانستان در حوزه فرهنگی رشد کرده، اما این رشد اکنون با کندی مواجه شده است.
وی با اظهار نارضایتی از بی‌کیفیتی برنامه‌های برخی رسانه‌ها گفت: اکنون صد‌ها رسانه تصویری، صوتی، چاپی و نوشتاری در افغانستان فعالیت دارد که بیانگر حرکت فرهنگی است، کمیت این رسانه‌ها بلند، اما کیفیت آنها قابل توصیف نیست که نیازمند کار بیشتر برای توسعه فرهنگ است.
عضو شورای علما شیعه افغانستان با تأکید بر اینکه گذشته افغانستان باید به آینده وصل شود، افزود: مسئولان دولت باید در حوزه توسعه فرهنگ و زبان‌های ملی کشور تلاش کنند.
محمد اکبری عامل عمده عدم رشد فرهنگی افغانستان را تبدیل شدن سیاست فرهنگی افغانستان به سیاست فرهنگی قومی خواند و تصریح کرد: پس از سقوط دولت «نجیب الله» که افغانستانی‌ها از مهاجرت برگشتند، فرهنگ ملی رشد کرد، اما در کنار آن عناصر فرهنگ خارجی نیز با آن مخلوط شده و زبان خارجی نیز در حالت تهاجمی قرار دارد.
اکبری با نگرانی از جایگزینی زبان‌های خارجی در افغانستان اظهار داشت: اگر دولت و مردم افغانستان از زبان‌های ملی افغانستان حمایت نکنند، نگرانی وجود دارد که زبان‌های خارجی جایگزین زبان‌های ملی شده و تحت تهاجم قرار بگیرد که تهدید جدی برای فرهنگ کشور محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه فروشگاه‌ها باید به زبان فارسی نامگذاری شود، گفت: مبارزه با تهاجم فرهنگی نیازمند حرکت همگانی و ایستادگی در برابر این فرهنگ‌ها است.
عضو پارلمان افغانستان برخی رسانه‌ها را وابسته به خارجی‌ها خواند و افزود: هزینه اکثر رسانه‌های افغانستان از سوی خارجی‌ها پرداخت می‌شود و برنامه‌های مبتذلی دارند که روی همین مورد «شورای علمای شیعه افغانستان» و سایر شورا‌ها تلاش برای متوقف شدن انتشارات این رسانه‌ها کردند، اما نتیجه‌ای به دنبال نداشت.
محمد اکبری تصریح کرد: خارجی‌ها در تلاش هستند تا پیروی مردم را از معارف اسلامی کمتر ساخته و رسانه‌ها را دستاویز خود قرار دهند، زیرا آنها به این نتیجه رسیده‌اند که افغانستانی‌های متدین و با دین شکست‌ناپذیر هستند.
اکبری تأکید کرد: علما و دولت باید با هماهنگی، ارزش‌های ملی و اسلامی را در برابر امواج ضد اخلاقی و دینی حفظ کنند و در برابر توطئه‌های غرب ایستادگی کنند.
وی فرهنگ افغانستانی را فرهنگ قرآنی خواند و اظهار داشت: فرهنگ غرب، انسان را از معنویت دور کرده اما عقل چراغ بوده و دین اسلام این چراغ را به نورافکن قوی تبدیل می‌کند که روی همین منظور مردم باید اصل دین را درک کرده و در برابر تهاجم فرهنگی بایستند.
عضو شورای علمای شیعه افغانستان تمسک نجستن به فرهنگ قرآنی را دلیل مشکلات کنونی خواند و گفت: مردم باید درک کنند که آشنایی با دین و فرهنگ قرآنی می‌تواند ما را در برابر هر تهاجم فرهنگی استوار نگهدارد.
*** مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است***
فارس: در مورد وضعیت فرهنگی چه نظری دارید؟
اکبری: افغانستان تاریخ 5 هزار ساله داشته و مردان بزرگ فرهنگی و شخصیت‌های نخبه از آن قد علم کرده‌اند، اما در 300 سال اخیر جایگاه مناسب فرهنگی را که باید در سطح منقطه دارا می‌بود، از خود نکرد.
فرهنگ افغانستان در طول سال‌های گذشته بیشتر قومی شده و از آن تابندگی و توسعه‌ای که باید می‌داشت، دور مانده است، اما در طول 14 سال جهاد، فرهنگ کمونیستی و وارداتی در این کشور حاکمیت می‌کرد و پایگاه‌های فرهنگی جبهه جهادی بیشتر در خارج کشور فعالیت می‌کرد که فعالیت‌های خوبی انجام شده بود.
در طول سال‌های گذشته زبان فارسی که سابقه‌ای طولانی در افغانستان و منظقه دارد، مورد بی‌مهری زمامداران این کشور قرار گرفته و بیشتر زبان پشتو ترویج شده و امکانات زیادی در اختیار پرورانندگان این زبان قرار گرفت.
تا زمان صدارت «هاشم خان» زبان رسمی اداری، فارسی بوده و تنها این زبان رسمی بوده، اما پس از آن سعی دولت که بیشتر جنبه قومی داشته، تلاش کرده تا فرهنگ، سیاست، تاریخ و اقتصاد قومی شود.
در طول سال‌های جهاد، اکثر مردم افغانستان در صفوف جهاد پیوسته و از طریق مختلف مجاهدان را حمایت کرده و در اکثر نقاط کشور فرهنگ جهادی و مقاومت حکم‌فرما بود.
کتاب و جزوه‌های زیادی با زبان‌های دری و پشتو نوشته شده اما باید گفت که افغانستان در حوزه فرهنگی رشد کرده، اما این رشد اکنون به کندی مواجه شده است.
اکنون صد‌ها رسانه تصویری، صوتی، چاپی و نوشتاری در افغانستان فعالیت دارد که بیانگر حرکت فرهنگی است، کمیت این رسانه‌ها بلند، اما کیفیت آنها قابل توصیف نیست که نیازمند کار بیشتر برای توسعه فرهنگ است.
در ضمن گذشته باید به آینده وصل شود، زیرا سیاست در افغانستان، بین گذشته و آینده فاصله و ایجاد کرده، اما این فاصله باید جبران شود و دولت در حوزه توسعه زبان‌های ملی و فرهنگ افغانستان توجه کند.
زبان‌های ملی افغانستان نباید مورد تهاجم زبان‌های خارجی قرار گرفته و هر 2 زبان مورد حمایت مالی دولت قرار بگیرد.
زبان بومی و اصیل مردم افغانستان فارسی بوده و کتاب‌های که از 300 و یا 400 سال باقی مانده، به زبان فارسی نگاشته شده اما با توجه بر اینکه پشتو نیز زبان ملی ماست، توجه دولت و ملت در این حوزه نیز متمرکز شود.
فارس: عامل اصلی عدم رشد فرهنگ افغانستان چه بوده است؟
اکبری: در طول 280 سال گذشته زمامداران افغانستان فرهنگ را قومی ساخته و ملی عمل نکرده‌اند که عامل عمده عدم رشد فرهنگی افغانستان، تبدیل شدن سیاست فرهنگی افغانستان به سیاست فرهنگی قومی است.
اکنون که فضای بازی ایجاد شده و مجالی برای عرضه داشته‌های مردم افغانستان داده شده، زمینه توسعه فرهنگی بیشتر از گذشته فراهم شده و کسانی وارد میدان شده‌اند که ظرفیت کاملی برای پیمودن مسیر فرهنگی دارند.
پس از سقوط دولت «نجیب الله» که افغانستانی‌ها از مهاجرت برگشتند، فرهنگ ملی رشد کرد، اما در کنار آن عناصر فرهنگ خارجی نیز با آن مخلوط شده و زبان خارجی نیز در حالت تهاجمی قرار دارد.
اگر دولت، دانشمندان، صاحب‌نظران و مردم افغانستان از زبان‌های ملی افغانستان حمایت نکنند، نگرانی وجود دارد که زبان‌های خارجی جایگزین زبان‌های ملی شده و تحت تهاجم قرار گرفته و تهدید جدی برای فرهنگ کشور محسوب شود.
فارس: تهاجم فرهنگی غرب چه تأثیراتی را بر فرهنگ افغانستانی داشته، در حالیکه مردم افغانستان از این حوزه نگران هستند؟
اکبری: تهاجم فرهنگی انواع مختلفی دارد که نوع ساختمان، نامگذاری پاساژها، مغازه‌ها، لباس پوشیدن و سایر موارد جز از این تهاجم بوده و اکنون دیده می‌شود که اکثر مغازه‌ها با واژه‌های خارجی نامگذاری شده است.
برنامه‌های مبتذل رسانه‌های افغانستان و موارد یاد شده فرهنگ افغانستانی و بومی نیست و باید گفت که زبان، اخلاق، ادبیات و فعالیت‌های ما مورد تهاجم فرهنگی غرب قرار گرفته و این روند نیازمند مبارزه همگانی است تا نامگذاری مکان‌های تجارتی و ملی به زبان فارسی انجام شود.
فارس: بررسی شما از برنامه‌های رسانه‌های افغانستان چیست؟
اکبری: برنامه‌های اکثر رسانه‌های افغانستان بر اساس منافع ارزش‌های ملی، دینی و اخلاقی ما است، اما باید گفت که خارجی‌ها در کنار حضور نظامی می‌خواهند حضور فرهنگی نیز داشته باشند.
هزینه اکثر رسانه‌های افغانستان از سوی خارجی‌ها پرداخت می‌شود و انتشارات مبتذل را دارند که روی همین مورد «شورای علمای شیعه افغانستان» و سایر شورا‌ها تلاش برای متوقف شدن این برنامه‌ها کردند، اما نتیجه‌ای به دنبال نداشت.
جلوگیری از انتشار برنامه‌های مبتذل نیازمند اراده دولت است، اما دولت افغانستان محتاج بوده و نیاز به کمک خارجی‌ها دارد که این کمک منجر به حمایت از رسانه‌ها شده و سبب پخش برنامه‌های مبتذل از سوی آنها می‌شود.
خارجی‌ها در تلاش هستند تا پیروی مردم را از معارف اسلامی کمتر ساخته و رسانه‌ها را دستدویز خود قرار دهند، زیرا آنها به این نتیجه رسیده‌اند که افغانستانی‌های متدین و با دین، شکست‌ناپذیر هستند.
دور شدن مردم از دین و اسلام سبب می‌شود تا خارجی‌ها نقشه‌ها و طرح‌های خود را در این کشور عملی کند.
فارس: راهکار شما برای فرهنگ‌سازی در افغانستان چیست؟
اکبری: مردم افغانستان ملت مجاهد و فداکار بوده که بخاطر همین اصل توانستند در برابر اشغالگران ایستادگی کنند، اما مردم نیازمند جهت‌دهی از سوی دولت هستند، زیرا امکانات در اختیار دولت قرار داشته و دفاع از ارزش‌ها وظیفه دولت است.
از سویی هم علمای دین مسئولیت دفاع از ارزش‌ها را دارند، اما عده‌ای از علما از دانش لازم برخوردار نیستند، ولی علمای اسلام شناس اندک است، در حالیکه آخندهای زیادی در این کشور حضور دارند.
علما و دولت باید با هماهنگی، ارزش‌های ملی و اسلامی را در برابر امواج ضد اخلاقی و دینی حفظ کنند و در برابر توطئه‌های غرب ایستادگی کنند.
فارس: دورنمای فرهنگی افغانستان را چگونه بررسی می‌کنید؟
اکبری: فرهنگ افغانستان اصیل و مطابق فطرت و منطق است که برگرفته از فرهنگ قرآنی می‌باشد، روی همین منظور جوانان، علما و مردم افغانستان باید در بازسازی فرهنگ اصیل افغانستانی تلاش کنند.
فرهنگ غرب، انسان را از معنویت دور می‌کند، اما عقل چراغ است و دین اسلام این چراغ را به نورافکن قوی تبدیل می‌کند که روی همین منظور مردم باید اصل دین را درک کرده و در برابر تهاجم فرهنگی ایستادگی کنند.
فارس: پیام شما به ملت و دولت افغانستان چیست؟
اکبری: خارجی‌ها در تلاش هستند تا افغانستانی‌ها را نسبت به فرهنگ اصیل آنها بدبین کرده و کم اهمیت جلوه دهند و دلیل اینکه تاکنون ما به تمدن و توسعه دست نیافته‌ایم، نبود آگاهی ما از دین بوده است.
مردم باید درک کنند که آشنایی با دین و فرهنگ قرآنی می‌تواند ما را در برابر هر تهاجم فرهنگی استوار نگهدارد.
فارس: سخن آخر؟
اکبری: مردم افغانستان باید درک کنند، که عدم موفقیت ما توجه نکردن به فرهنگ غنی و اصیل ما بوده است و باید گفت که تمسک به فرهنگ و قرآن می‌توان مشکلات کنونی امنیتی، اقتصادی و اجتماعی کشور را حل کند.
منبع:خبرگزاری فارس