شهر غلغله:
شهر غلغله شهری كه یك زمان شهرت بسزایی آن شرق و غرب را به خود متوجه گردانیده بود و در برابر نیرومند ترین و خشمگین ترین متهاجمین مقاومت و مجادلت همی كرد مخرو به های شهر غلغله در گردو نواحی بالا حصار در میان مزارع و كشت زارها به طرف دهكده سید آباد كم و بیش باقی مانده است .
شهر غلغله طوری كه تاریخ حكایت می كند به گمان غالب بعد از به میان آمدن سلطنت شنسبانیه غوری به دست سلطان علاءالدین جهان سوز و در زمان سلطنت نخستین امیر شنسبانی ملك فخر الدین برادر افخم جهان سوز به میان آمده است
باشندگان این شهر در بین قرن شش و اوایل قرن هفت هجری در سموچ و آبادی های مستحكمی كه اباره ها برجهایی كه از خشت خام و پخته و سنگ اعمار شده بود زندگانی می كردند بعد از این كه علاءالدین محمد خوارزم شاه بین سال های 607و 611 هجری اردوی غوری وغزنوی را در هم شكست پسرش جلاالدین در شهر غلغله مركزیتی قایم كرد و برای مدتی با شهرت جلال تام حكم روایی نمود شكوه وقدرت آن رقیبان اش را بران داشت تا بر شكست و كوبیدن او از هیچ گونه تدابیر واقدامی دریغ نكنند زمان قدرت این حكم روای فاتح بود كه هجوم وحشت ناك چنگیز از صفحات شمال بر جنوب هندوكش سرایت كرد .
چنگیز از راه دره شكاری وارد این سرزمین شده در شهر ضحاك كه آثار خرابه های آن را در هفده كیلومتری قبل از بامیان در نقطه نقاط آب های بامیان و كالود در نقاط مرتقع كوه سرخ قرار دارد. و جنگ میان مهاجمین چنگیز و امپراتور شهر در گرفت درین زدو خورد موتی جن پسر جغته نواسه چنگیز به قتل رسید از دیدن این منظره خشم چنگیز به جوش آمده سوگند یاد كرد كه آن قدر قتل و قتال درین شهر بنماید كه حتی برای انسان وحیوان امان زندگانی ندهد شهر غلغله بعد از مقاومت بسیار شدید در سال 618 ه ق مطابق 1322 مسیحی به خاك یكسان شده فاتح مغل آن طوری كه تصمیم گرفته بود شهر را آتش زد و مردم در میان شعله های آتش جان دادند وگروهی كه از شعله های بی رحم آتش نجات یافتند از دم تیغ خلاصی نیافتند و بالاخره حصار آزادگان و كانون علم و فضل پادشاهان علم دوتس ادب پرور شنسب های غوری خوارزمشاهی را شهر مغضوب لقب دادند .
به طرف جنوب شرق خرابه های بالا حصار شهر غلغله در داخل دهكده سید آباد بدنه قلعه مستطیل شكل با دیوارهای بلند موجود است كه در نزد اهالی به قلعه دختر معروف می باشد داستانهای محلی این قلعه را مربوط به دختر جلاالدین منكبرنی پادشاه خوارزمشاهی می دانند چنگیز حصار محكم شهر غلغله را گرفت نمی توانست و مدتی لشكر مغلی در اطراف حصار سر گردان ماندند وحیران بودند كه به چه ترتیب و وسیله حصار را بگشایند و به مجادله جهت اشغال بپردازند تا این كه بالاخره این دختر ناز پرور خیانت كرده و نامه برای مهاجمین نوشت و نامه را با پیكان تیر در صف مهاجمین انداخت و به آن ها فهماند كه فتح این قلعه مشكل است تازمانی كه سر چشمه آبی را كه در داخل حصار می آید و مدافعین شهر از آن استفاده و رفع تشنگی می كند بسته نشود فتح نصیب مهاجمین مغلی نخواهد بود لذا سر چشمه ای را كه در دره كالو است با نمد تخته سنگ های نمك مدود شود و سپاه مغل به این دستور سر چشمه آب را بستند و بدین ترتیب راه فتح قلعه را یافتند وآن را گشودند و اما در مقابل دختر ناعاقبت اندیش نیز فعل زود ثمره این همكاری خود را با اردوی دشمن چشید و توسط سپاه مغل به وضع فلاكت باری كشته شد
شهر ضحاك:
نام محلیست كه به فاصله 17 كیلو متری شرق كه بین 67 درجه 58 دقیقه 13 ثانیه طول البلد شرقی و 34 درجه 29 دقیقه و 34 ثانیه عرض البلد شمالی واقع است در نقطه اتصال آب های بامیان یا آب دره گالوروی پوزه های بلند و سرخ كوه برج ها دیوارها و بقایا قلعه به نظر می خورد كه یكی از مستحكم ترین قلعه های جنگی بوده قسمتی از برج هایی كه رخ به طرف دره گالوا است به نام شهر تریمان هم شهرت دارد .
در دوره شنسبانی های غوری در این جا حصار مستحكمی ساخته شده بود كه مقاوت آن در مقابل چنگیز خاطره فراموش ناشدنی به یادگار مانده است چنان چه موتی جن نواسه چنگیز در سال 628 ه 1222 م در همین جا كشته شد .
شهر سر خشك:
به فاصله 4 كیلو متر دورتر از دره شكاری در سواحل چپ آب های بامیان بر فراز پوزه بسیار بلند كوه دیوارهای یك حصار خرابه كه شكل قلعه را دارد قرار دارد واقع واز نظر استحكام و موقعیت سوق الجیشی اهمیت بسزایی داشت این حصار مانند شهر غلغله و ضحاك آبادی های به شكل سموچ و عماراتی از خشت خام نیز از خود به یادگار مانده است.
كه یك تیغه كوه را به هم وصل كرده است .
1- خرابه های اصل شهر كه مسجد و بعضی عمارات آن هنوز باقی مانده است .
2- ارگ یا بالاحصار كه بر فراز خصص سلنی دره و اراضی هم جوار واقع است .
دورادور شهر و حصار دیوارهای ضخیم و برج های مدور دیده می شود كه همه از گل وسنگ ساخته شده این حصار هم در اثر هجوم مغل در نیمه اول قرن هفت هجری ویران شده است.