ميدان وردک در ( ۶۸.۸۶۳۸۳ ) درجۀ طول البلد و ۳۴.۳۹۴۵۸ درجۀ عرض البلد موقعيت دارد و ارتفاع آن از سطح بحر ٢٢١٠ متر ميباشد .نفوس اين ولايت درحدود يک ميليون تن تخمين شده ؛ اما بايد گفته شود که اين رقم اخر و بسيار دقيق نيست .
ميدان وردک از ولايات مرکزى و درجه سه کشور محسوب ميشود ، ميدان شهر مرکز اين ولايت در حدود ٣٥ کيلومترى جنوب غرب شهر کابل موقعيت دارد .
ولايت ميدان وردک در شرق با لوگر و کابل ، در غرب با ولايت باميان ، در جنوب و جنوب غرب با غزنى ، در شمال غرب با باميان و در شمال با ولايت پروان همسرحد است و تمامى مساحت اين ولايت به ( ۱۰۹۱۲ ) کيلومتر مربع ميرسد .
اين ولايت درسال ١٣٤٣ ه ش بحيث ولايت مستقل پذيرفته شده و درمسير شاهراهاى کابل- هرات و کابل –باميان موقعيت دارد .
هوا ى اين ولايت در فصل بهار و تابستان معتدل؛ اما در فصل هاى خزان و زمستان بسيار سرد ميباشد و در جريان فصل زمستان برف زياد در اين ولايت ميبارد و از مناطق سرد کشور محسوب ميشود .
ولسوالى ها :
ميدان شهر مرکز اين ولايت و ولسوالى هاى آن عبارت است از : سيدآباد، جغتو، دايميرداد( جلگه ) ، نرخ ، جلريز، بهسودمرکزى و حصه اول بهسود .
معارف :
در ولايت ميدان وردک ١٧٢٨٩٢ هزار شاگرد که از جمع آنها ٤٤٧٩١ دختر است در ٤٥٠ باب مکتب و مراکز تعليمى مصروف فراگيرى تعليم هستند .
اين مراکز شامل مکاتب ابتدايه و متوسطه، دارالحفاظ ، مدارس ، دارالمعليمين، دارالعلوم و مکاتب تخنيکى ميباشد که امور تدريسى آن توسط ٤٧٢٩تن استاد پيش برده ميشود .
٢٣١ باب مکتب اين ولايت تعمير ندارد که وزارت معارف تعهد اعمار آن سپرده است .
زراعت و مالدارى:
برخى بيشتر از باشندگان اين ولايت مصروف زراعت اند و زنده گى اکثريت خانواده ها از اين طريق تامين ميگردد .
زمين زراعتى اين ولايت ( ۴۳۹۲۱.۴ ) هکتار خوانده شده که از جمله (۳۲۶۹۱ ) هکتار آن آبى ،(۱۱۱۲۰ )هکتار للم و ( ۱۱۰.۴ )هکتار دولتى است و به شکل متوسط (۱۰۹۸۰ ) هکتار زمين آبى اين ولايت باغات تشکيل کرده است.
امکان دارد که آمار ياده شده تا اين اندازه نيز بالاتر باشد، به اساس برخى از سروى هاى درحدود ( ۱۰۷۶۴۱ ) تن مصروف دهقانى در اين ولايت هستند .
زمين هاى اين ولايت از درياها ، کاريز ، چشمه ها و چاه هاى عميق آبيارى ميشود .
ولايت ميدان وردک توليد کننده بزرگ سيب به سطح کشور است که علاوه بر شمارى از ولايات کشور به کشورهاى پاکستان ، هند ، امارات متحده عرب ، عربستان سعودى و بعضى کشور هاى اسياى ميانه صادر ميشود .
سيب هاى جورس ، مارلينک ، بيروتى و سيب زرد از شهرت زياد بر خوردار است همچنان چند نوع سيب ديگر و ميوه هاى زردالو، گيلاس، شفتالو، بادام ، چهارمغز و ميوه هاى ديگر در اين ولايت دريافت و به شهرهاى ديگر کشور جهت فروش عرضه ميشود ؛ اما زارعين آن از بازار فروش آن خورسند نيستند .
گندم ، کچالو ، جوار، لوبيا ، پياز و حبوبات ديگر از محصولات زراعتى اين ولايت است که در مناطق مختلف کشت ميشود .
هر چند حاصلات زراعتى اين ولايت همه سال در حال تغيير است ؛ اما باز هم بعضى منابع عايد اوسط سالنه سيب ( ۱۲۲۹۷۶ ) تن ، عايد سالانه کچالو (۹۱۵۳۴ )تن و عايد سالانه يې گندم ۴۱۱۴۷.۵ تُن ميشود. بادام کوهى ساحات جنگلى اين ولايت را تحت پوشش آورده که ٦٠٠ هکتار آن تنها مربوط ولسوالى هاى نرخ و جلريز است .همچنان ساحه علفچر آن ۱۷۶۵۴۵ هکتار است که برخى بيشتر آن مربوط حصه اول و بهسود مرکزى ميشود .
شمارى از باشندگان اين ولايت فارم هاى زنبورعسل نيز دارد و از اين طريق يک اندازه عوايد را به دست ميارند و همچنان برخى بيشتر از باشندگان ميدان ورک مصروف پرورش حيوانات هستند و مالدارى منبع مهم عايد آنها هستند .
صنايع دستى :
برخى بيشتر باشندگان اين ولايت مصروف زراعت و مالدارى ميباشند؛ اما علاوه بر آن شمارى ديگرى از آنها در ساختن گيلم ها، جاکت، دستکش، يخن ها، شال، فرش هاى پشمى و مواد دوخته شده از مره ها در مناطق خود و در ولايت ديگر بفروش ميرسانند .
بندهاى اساسى آب :
در ولسوالى هاى مختلف اين ولايت هفت بند آب وجود دارد که با اعمار آن هزاران جريب زمين اين ولايت آبيارى خواهد شد ، اين بندها عبارت است از : ۱ – بند گنده قول ( جغتو ) ۲ – بند چک ( چک ) ۳ – بند گردن مسجد ( چک) ۴ – بند باغک (دره شنيز سيدآباد) ۵ – بند اقچه( نرخ ) ۶ – بند سنگلاخ ( جلريز) ۷ – بند سرخ آباد ( بهسود مرکزى )
از جمع اين بندها پروژه هاى ساخت شش بند توسط بانک جهانى منطور شده و پروژه اعمار بند برق چک که شامل تمديد شبکه برق و نصب يک توربين است ، وزارت آب وبرق وعده اعمار آن سپرده ؛ اما تاکنون کار باسازى آن آغاز نشده .
بندچک ، بند بزرگ برق په سطح کشور است که برق آن سه دهه قبل به شهر کابل انتقال مى شد ؛ اما در جريان جنگ هاى چند دهه گذشته بخش ها و وسايل زياد اين بند تخريب و از کار افتاده است .
نا امنى يکى از موانع بزرگ در مقابل اعمار اين بندها محسوب ميشود ، که امنيت اين پروژه ها مهم حياتى که نفع آن تنها به مردم عام ميرسد ، تامين گردد .
معادن :
تاکنون در اين ولايت ٣٢ معدن مختلف تثبيت شده که عبارت است از : ۱ – معدن گروميت سخ بيدک بادام کان ( ولسوالى نرخ)،۲ – معدن گروميت آبدره ( نرخ )،۳ – د معدن گروميت تيتمور (ميدان شهر)،۴ – معدن گروميت چغرې ( نرخ )،۵ – معدن گرميت ده پاک ( نرخ)،۶ – معدن گروميت لويه آبدره ( سيدآباد )،۷ – معدن گروميت منگليو (سيدآباد)،۸ – معدن گروميت هفت آسياب (سيدآباد )، ۹ – معدن گروميت نوريو( سيدآباد )،۱۰ – معدن گروميت چلپيکام تنگى ( سيدآباد)،۱۱ – معدن گروميت دوست قل ( حصه اول بهسود)،۱۲ – معدن مرمر قول سليمان( ميدان شهر )، ١٣-معدن مرمر خروتى ( ميدان شهر ) ،١٤-معدن مرمر دوست قل (حصه اول بهسود)،١٥-معدن مرمر يورد بالا( حصه اول بهسود)،١٦-معدن مرمر کامران خيل ( سيدآباد ) ، ١٧-معدن مرمر لويه آبدره (سيدآباد)، ١٨-معدن مرمر منگليو(سيدآباد)١٩-معدن مرمره وړه آبدره ( سيدآباد)،٢٠-معدن مرمر سپين ورسک ( سيدآباد)،٢١-معدن مرمرجوقل( نرخ) ،٢٢-معدن مرمر دشت توپ ( سيدآباد) ، ٢٣-معادن رخام سموچ و سرخ آباد( حصه دوم بهسود)،٢٤-ظواهر معدنى شاه مقصود(سيدآباد)،٢٥-معدن ابرک تکانه ( جلريز) ، ٢٦-معدن ياقوت سوخته شده کابل(ميدان شهر) ، ٢٧-ظواهر معدنى اندر( نرخ ) ، ٢٨-ظواهى معدنى زمرد بادام ( نرخ ) ،٢٩-معدن گچ فولادى پايين ( دايميرداد )، ٣٠-معدن بالاى گچ فولادى ( دايمر داد ) ، ٣١-کان تلک کامران خيل ( سيدآباد) ، ٣٢-معادن سنگ هاى ساختمانى ( ميدان شهر ) .
مناطق تاريخى :
اماکن زيادى تاريخى در اين ولايت وجود دارد که مردم در مورد آن گفتنى ها دارد؛ اما ادارات رسمى تاکنون به آن مراجعه نکرده و تحقيقات را آغاز کرده است ؛ اما ١٨ منطقۀ تاريخى که در اين ولايت تثبيت شده عبارت است از: گنبدشاه و جغتايى خاندان ( مرکز قريه کانغرت )، شهرک تاريخى الغتا ( نرخ ) تپه خواجه بلند ولى ( نرخ ) ، تپه ده مسلم ( نرخ) تپه کشک تکانه ( جلريز) زيارت سرچشمه ( جلريز ) ، انگورباغ ( قريه سياب چک )،کاپرقلعه يا کاپر قلعه ( دايميرداد ) ، تپه بودک ( دايميرداد ) ، تپه چتو( دايميرداد)، تپه کتب (دايمير داد) ، کلاخ بودک(دايمير داد ) ، منطقه باستانى سياب ( چک ) ، تپه باد سياب ( جغتو ) ، دره جوى زنگى (حصه اول بهسو )، سکرک ( بهسود مرکزى )، تپه ارگ ( بهسود مرکزى )،مقبره چهل گزى بابا( ده مسلم نرخ )
مشاهير :
غازى محمدجانخان وردک،داکټرعبدالوکيل خان،ارسلان سليمى،غلام نبى خان وردک،انجنيرغلام محمدفرهاد،استادگل محمد،استادعبدالجليل جدى،عصمتى وردگ،پوهاند عبدالقيوم خان وردگ،والى عبدالله خان وردگ، مولوى عبدالرب احدى،استاد حبيب الله رفيع ، پوهاند داکټر لطيف بهاند، محمد عارف ننگيار ، شهرت ننگيال ، پوهاند داکټر محمد موسى وردک ، پوهاند اکبر وردک ،صديق مخترع ، محمد زبيرشفيقى و شمارى ديگر از چهره هاى شهير اين ولايت محسوب ميشود که هموطنان به نام هاى آنان آشنايى دارد .
در اين ولايت علاوه بر چهره هاى سابقه ، چهرهاى نامدار کنونى نيز وجود دارد که تذکر تمامى آنها مشکل است .
رسانه ها :
بخش رسانه ها با در نظرداشت موقعيت جغرافيوى و وضعيت امنيتى اين ولايت سابقه ندارد و مثل ساير بخش ها رشد نکرده .تلاش هاى مطبوعاتى و برنامه در ده سال گذشته آغاز شده که به طور مثال از ماهنامه ها و گاهنامه هاى جغتو، دريځ ، عهد ، آذان ، ځلانده راتلونکى ، وردک ، مڼه ، جلگه و جوانان ياد آورى کرده ميتوانيم .برخى ديگر از رسانه هاى اين ولايت عبارت است از: راديويى شاروالى ، راديو تلويزيون ملى ، راديو يووالى غږ، تلويزيون ځلا، راديو چک، هفته نامۀ هدف ملى، پيزوان ، بدلون ، هفته نامۀ شاروالى و هفته نامۀ مشوره
نهاد هاى مدنى و کلتورى :
با وجود آمدن اداره موقت ، نهادهاى مختلف آغاز به فعاليت کرده که برخى از آن عبارت است از : انجمن ادبى و کلتورى عهد ، جغتو مدنى و کلتورى بهير، اتحاديه ادبى و کلتورى جوانان ميدان ، مرکز فرهنگى سلمان فارس ( ميدان خپرندويه ټولنه ) ،اتحاديه عالى جوانان نرخ ، انجمن ادبى و کلتورى خواخوږى، انجمن ادبى جوانان وردک ، چک ادبى بهير ، انجمن مدنى جوانان وردک ، اتحاديه خبرنگاران ، اتحاديه تربيوى و اصلاحى ځلاند ، ارگان ملى و اجتماعى جوانان ميدان وردک
علاوه بر آن مشاعره سالانه مڼه گل ( گل سيب ) که امسال سالگرد ١٢ آن در ميدان شهر تجليل شد همه ساله با مراسم ويژه تجليل ميشود ، از شعرا و فرهنگيان ولايات و مناطق مختلف کشور دعوت به عمل ميايد .
اين مشاعره بار اول در ولسوالى چک توسط فرهنگيان محلى ايجاد شد و بعد از آن در مناطق مختلف اين ولايت تجليل مى شد؛ اما اکنون از اثر نا امنى ها تنها در ميدان شهر مرکز اين ولايت تجليل ميشود .
گالرى :
يک گالرى ملى به نام عبدالرب احدى در ميدان شهر مرکز اين ولايت وجود دارد که درحدود دو سال قبل ايجاد و به روى بينندگان گشايش يافته است .
صدها تصاوير مختلف در اين گالرى به نمايش گذاشته شده که شمارى از بينندگان همه روزه به ديدن آن ميايند .
تصاوير شاهان سابق افغانستان ، شمارى از شهدا ، مجاهدين و قوماندانان دوران جهاد ولايت وردک و رسامى هاى مختلف زنده گى مردم در اين گالرى وجود دارد .
ورزش :
بازى خوسى، کوشتى، سنگ اندازى ، يخمالک در فصل برف ها زمستان و ديگر از بازى هاى عنعنوى اين ولايت محسوب ميشود که از سابق در بين مردم اين ولايت مروج است ، اما علاقمندان ورزش وليبال ، فوتبال ، کرکت، تکواندو، جيدو ، وزن برداشتن ، زبيايى اندام و شمارى از بازى هاى ديگر نيز در اين ولايت فعاليت دارد ؛ اما بازى هاى کرکت ، فوتبال و واليبال اخيراً در اين ولايت زياد رشد کرده است.
گردآوری: سایت افغانستان ما