قسمت دوم
نویسندگان: معصومه امیری، طاهره موسوی-فاطمه غلامی -بخش گردشگری کانون جغرافیایی واخان

خواننده خوب واخان سلام.
   در شماره اول واخان در بخش گردشگری شما را به صورت کاملا مختصر با صنعت گردشگری، تعریف آن، ابعاد گردشگری و روند گردشگری در افغانستان آشنا کردیم. از شماره دوم به بعد گروه بخش گردشگری برآن است به یاری آفریدگار زمین زیبا، علاوه بر اطلاعاتی در مورد صنعت گردشگری، شما خواننده گرامی را بیش از پیش با زیبایی های قلب آسیا آشنا سازد.
اکوتوریسم و گردشگری:
اتحادیه جهانی حفاظت، اکوتوریسم را اینگونه تعریف می کند: سفری مسئولانه از نظر محیط زیستی که به منظور لذت بردن از مناطق نسبتا بکر طبیعی (و هرگونه ویژگی های فرهنگی موجود در منطقه از گذشته و حال) ترتیب داده می شود و باعث ترویج محیط زیست می گردد. در طول این سفر، گردشگران حداقل تاثیرات منفی را بر منابع طبیعی می گذارند و مردم بومی در سود حاصل از فعالیت های اجتماعی، اقتصادی شریک شوند.
اکوتوریسم گرایش نسبتا تازه در صنعت گردشگری است. محیط طبیعی، معیشت و شیوه های زیست سنتی، چشم انداز ها و مناظر زیبای طبیعت، هدف های اصلی و جاذبه های گردشگر پذیر این نوع از گردشگری هستند. به منظور پایداری و توسعه این صنعت، حفاظت از محیط زیست و پاسداری از فرهنگ سنتی در اولویت قرار دارد.
اثرات اقتصادی اکوتوریسم:
اکوتوریسم می تواند در مناطق دوردست که بعضا به صورت سنتی از برنامه های توسعه عقب مانده اند و یا در مناطق پر جمعیت، کار آفرین باشد و ایجاد اشتغال نماید. وظیفه اصلی و کلی اکوتوریسم ایجاد منافع اقتصادی بوده و از این جهات است که تاثیر اقتصادی و ارزش اقتصادی دو مفهوم مرتبط بر اکوتوریسم هستند. اثر اقتصادی به تغییر در فروش، درآمد، مشاغل و سایر مؤلفه های مرتبط برمی گردد و خود به خود موجب افزایش حمایت های سیاسی و اقتصادی از حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی می گردد.

با واخان قدم به سوی آشنایی و لذت از افغانستان عزیزمان می نهیم.
شاید در نگاه اول وقتی سخن از کشور افغانستان می آید همه، در ذهن خود جنگ و ناآرامی و تا حدی ویرانی را تصور می کنیم اما با کمی تعقل متوجه می شویم که کشور عزیزمان افغانستان با وجود جنگ های پی در پی هنوز در دل خود مکان های بکر و دست نخورده ای دارد که اگر به آنها  توجه شود می توانند گردشگران زیادی را به خود جذب کنند و منبع اقتصادی مهمی برای ساکنان آن فراهم آورد. یکی ازمکانهای زیبایی که در افغانستان همچون مرواریدی می درخشد، منطقه واخان است.
واخان دورترین و مرتفع ترین ولسوالی در ولایت بدخشان بوده که با چین، تاجیکستان و پاکستان هم مرز است. واخان یک منطقه کوهستانی است که دارای دو ساحتی به نام پامیر کوچک و پامیر بزرگ است که ولسوالی واخان ولایت بدخشان به خاطر مرتفع بودن به نام بام دنیا یاد می گردد.
 واخان در گوشه شمال شرق افغانستان در بین رشته کوههای پامیر در شمال، قراقوم در جنوب، و هندوکش در غرب می باشد. دالان واخان دره طویل و باریکی است که از غرب به شرق امتداد دارد وتوسط رودهای آمودریا آب واخان در انتهای جنوب آن آبگیری می شود. از گذشته های دور، واخان زیستگاه مردم واخی و قوم قرقیز بوده است. به دلیل اینکه در دامنه کوهها، خاک مناسبی برای کشت وجود دارد، اهالی این خطه از خاک پاکمان به کشاورزی مشغولند و زبانی هم که با آن تکلم می کنند، زبان وخی نام دارد. مذهب آنها شیعه اسماعیلی اسلام است و رهبر معنوی آنها آقا خان می باشد. مردم قرقیز نیز مردمی کوچ نشین، ترک زبان و سنی مذهب هستند.
پس از 5 سال بررسی سرانجام واخان در 10 حمل 1393 به عنوان دومین پارک ملی کشور بعد از بند امیر بامیان معرفی شده است. وسعت این پارک حدود یک میلیون هکتار است که تقریبا 25درصد بزرگتر از پارک ملی پلواستون، نخستین پارک ملی امریکا با وسعت 898.318هکتار است. واخان از نظر اقتصادی و امکانات در رده نسبتا پایینی بین ولسوالی های بدخشان قرار دارد اما از نظر طبیعی و گردشگری، پتانسیل های فراوانی دارد که اگر مورد توجه قرار گیرد می تواند محل مناسبی برای جذب گردشگران به ویژه اکوتوریست ها از سراسر جهان باشد.
پتانسیل های گردشگری واخان:
1- از نظر زمین شناسی چشمه های آب گرم و معدنی در نقاطی از زمین پدید می آیند که در آنها شرایط مورفولوژی، تکتونیکی، ماگمایی و جوی فراهم باشد. در افغانستان چشمه های معدنی و گرم بسیاری وجود دارد که واخان یکی از این مناطق می باشد که دارای چهار چشمه آب گرم است. از طرفی دیگر آب حوزه آمو از پامیر، واخان و زرکول سرچشمه می گیرد بنابراین واخان از نظر تامین آب برای گردشگرانی که به این منطقه سفر می کنند مشکلی نخواهد داشت و این یک امتیاز برای واخان محسوب می شود.
2- برای گردشگران و بخصوص اکوتوریست هایی که به گونه های جانوری کمیاب علاقه مند هستند، این منطقه مکان مناسبی برای سفر آنها می باشد زیرا واخان دارای حیوانات کمیابی نظیر «گوسفند ماکوپولو»، «بز آییکس»، «بز اوریا»، «پلنگ برفی»، «آهوی مشکین»، «آهوی باختری»، «گاو میش » و «بلبل نو» است که خوشبختانه اداره محیط زیست کشور برای محافظت از گونه های نادر، شکار آنها را ممنوع اعلام کرده است. روباه،خرس قهوه ای،بز کوهی،تبرغان(وندک)وگرگ از جمله حیوانات دیگری است که بر شهرت جهانی خطه سرسبز واخان افزوده است.
3- از منابع دیگری که منطقه زیبای واخان را سرسبز تر کرده است و همچنین منبع اقتصادی برای ساکنان آن محسوب می شود، میوه های کوهی مانند: قرقاوت، ارتی، تودک، سبزیجات کوهی مانند: پیازکوهی، زیره،پودینه، چکری و تاران،سمارق(نوعی قارچ)تلخ وشیرین ومحصولات لبنی این منطقه شامل:روغن زرد،کشک،شیر،پنیر،کره، ماست،دوغ وماست چکیده می باشد که توسط زنان تهیه می شوند.
4- محصولات زراعی این منطقه نیزشامل:گندم،جو،ذرت، باقلی، نخود سبز، پتگ، سرشم،‌ ارزن، پیاز، تره، گشنیز، لبلبو،تربچه،‌ کنجد و ‌بادمجان است که توسط کشاورزان کشت می شود و همچنین ازنظر باغداری دارای درختان مثمر (زردآلو،‌ سیب، گیلاس، توت) و درختان غیر مثمر  (بید، سپیدار، سیه دار) نیز هست.
5- صنایع دستی نیز از دیگر منابع اقتصادی عزیزان ساکن واخان محسوب می شود که شامل:جوراب،گردن بند،دستکش، پوستین،گامو، کلاه، ‌گلیم، نمد و خرگاه است. البته ناگفته نماند که صنعت پشمینه بافی نیز در حال رشد و ترقی می باشد.
6- هندوکش ازمعروف ترین وبزرگترین رشته کوه های افغانستان به شمار می رودوادامه رشته کوه های هیمالیا می باشد. رشته کوه های هندوکش از شمال شرق به سمت جنوب غرب کشیده شده است.قسمتی از این رشته کوه عظیم در ولایت بدخشان در ولسوالی واخان قرار گرفته است،بنابراین در صورت وجود امکانات و تجهیزات لازم می تواند به محلی مناسب برای ورزش های زمستانه تبدیل شود و علاقه مندان زیادی را سالانه به خود جذب کند.
البته ناگفته نماند که زلزله خیز بودن این منطقه یکی از بزرگترین عوامل دفع گردشگر می باشد که مسئولان باید به این نکته دقت فراوانی داشته باشند. امید است با در نظر گرفتن تمام پتانسیل ها و رفع کاستی های واخان از سوی دولت و همچنین مردم، این منطفه در آینده ای نزدیک به یکی از مناطق گردشگر پذیر در کشور مبدل گردد.

منابع:
قرخلو، مهدی؛ اکبری، علی، «اکوتوریسم مفهومی نو در جغرافیای گردشگری» نشر انتخاب، 1389
احمدیار، وحدت، «افغانستان و محیط زیست»، انتشارات بدخشان، 1391
عظیمی، محمد عظیم، «درآمدی بر جغرافیای طبیعی افغانستان»، انتشارات امیری، 1390
عظیمی، محمد عظیم، «جغرافیای افغانستان»، انتشارات محقق، 1381
Isna.ir، 12 فروردین 1393، کد خبر93011202040
سایت کابلستان سرزمین ولسوالی واخان.
سایت دانشجویان افغانستانی دانشکاه بین المللی امام خمینی.
سایت ویکی پدیت دانشنامه

نوشتن دیدگاه