نشست معرفی و بررسی کتاب‌های «شمشیر و جغرافیا» و «روزنه» از اثرات گرانبهای استاد «محمدکاظم کاظمي» شاعر افغانستان و نام‌ّآشنای زبان فارسی، شب گذشته در مشهد برگزار شد.
در این نشست که به همت «بازار کتاب گلستان» و در محل سالن همایش‌های این بازار کتاب برگزار شد، «محمد کاظمی کاظمی» نویسنده این دو کتاب، آقای «شیخ الاسلام» منتقد آثار ادبی و نیز دیگر علاقمندان حوزه ادبیات و هنر شرکت کردند و برنامه این مراسم به صورت مستقیم در قالب برنامه «کوچه کتاب» از رادیو خراسان رضوی پخش می‌گردید.
در ابتدای این نشست گزیده‌ای از زندگینامه استاد محمدکاظم کاظمی برای حضار پخش و برخی از آثار ایشان معرفی گردید.
استاد محمد کاظم کاظمی در ابتدای سخنان خود در این نشست، به تشریح پیشینه خود در زمینه شعر و شاعری پرداخت و نقش خانواده و به خصوص پدر خود را در سوق دادن ذهنش به سمت سرایش شعر بی‌بدیل دانست.
کاظمی در پاسخ به سؤالی در مورد اولین شعری که سروده است، گفت: «اولین شعری که سرودم مربوط به دوران مدرسه و در سن 15 سالگی بود با مطلع « تا به کی اولا افغان تا به کی/ تا به کی مثل غلامان تا به کی» که اشاره به دوران سلطه روس‌ها در کشور من داشت و اشعار من در آن سال‌ها عموماً به همین شکل دارای درون‌مایه‌های سیاسی و اجتماعی افغانستان و مبارزه علیه رژیم کمونیستی بود و به همین دلیل هیچ کجا خوانده نشد و صرفاً در دفتر خاطرات من بود و تنها خانواده‌ام از آن خبر داشتند».
سپس کاظمی به معرفی کتاب «روزنه» که یک مجموعه آموزشی شعر است پرداخته و «نبود منابع مفید و به‌روز در زمینه سرایش شعر» را از جمله مهمترین دلایل تألیف این کتاب برشمرد.
کاظمی در این زمینه افزود که به این علت که حوزه اصلی درس من رشته‌های مهندسی بود، لذا زمینه عملی آموزش برای من در آن سال‌ها شروع شد، به این شکل که در اثر ارتباطاتی که با شاعران خراسانی داشتم به خصوص جناب آقای «مصطفی محدثی خراسانی»، به سمت آموزش شعر و شرکت در جلسات نقد و بررسی و تدریس شعر کشیده شدم و سپس در اردوهای مختلف دانش‌آموزی به عنوان مدرس، ناقد و داور مسابقات شعر دعوت می‌شدم تا جایی که با مسائل نقد و آموزش شعر آشنایی پیدا کردم و به درخواست دوستان، مطالب مربوط به صنایع ادبی دشوار و عروض و قافیه را به زبان ساده در قالب جزوه‌های «پلی کپی» تحت نام «روزنه» منتشر کردم که در حقیقت روزنه‌ای بود به جهان شعر، در نهایت این جزوه‌ها را کنار هم گذاشتیم و کتاب آموزشی شعری شد تحت همین نام و بعدها جلد بعدی آن هم منتشر شد و مطالب آموزشی آن از دل کتاب‌های آموزشی آموزش و پروش خراسان سر درآورد.
وی ادامه داد که در حوالی سال 1370، نظام آموزشی شعر فارسی، در زمینه آموزش شعر به دانش‌آموزان و مبتدیان بسیار ضعیف بود و منابع آموزشی که در این زمینه هم وجود داشت منابع کهن و متون دشواری بود که برای مبتدیان و کسانی که قصد داشتند سرایش شعر را آغاز کنند کارآمد نبود، بیشتر منابعی که در این زمینه وجود داشت کتاب‌هایی بود که کاربرد دانشگاهی داشت و به درد کسانی می‌خورد که به صورت حرفه‌ای قصد مطالعه در زمینه نقد و بررسی شعر را داشتند، البته در این زمینه کارهایی هم توسط اساتید مختلف از جمله آقای دکتر شفیعی کدکنی و آقای دکتر شمیسا وجود دارد که نوآوری‌هایی هم در این زمینه داشته‌اند، ولی در قدم اول نیاز به منابعی داشتند که به درد یک شاعر جوان مبتندی بخورد و این انگیزه‌ای شد برای تألیف کتاب روزنه.
وی افزود که برخی مطالب مطرح شده در کتاب روزنه در دوران ابتدای تألیف، مطالب جدید و به‌روزی بود که حتی در محافل ادبی و دانشگاهی هم تازگی داشت، اما امروزه این مطالب هم نیاز به تکمیل، تداوم و به‌روزرسانی مجدد دارد و این یکی از کارهایی است که باید در زمینه آموزش شعر انجام شود.
در این مراسم سپس مثنوی «بازگشت» استاد کاظمی از کتاب «پیاده آمده بودم» به خوانش گرفته شد و مجری برنامه آن را یکی از اشعار بی‌بدیل آقای کاظمی دانست. کاظمی نیز ضمن تأیید سخنان مجری برنامه، اذعان داشت: «ناب بودن این شعر به این دلیل است که محتوای آن یک نیاز جمعی و یک حس گروهی و عاطفی یک ملت که در آن بیان شده است، این شعر در حقیقت شعر بنده نیست، بلکه زبان گروهی مهاجرین افغانستانی است که در ایران زندگی کرده و به واقع آن را تمام جامعه مهاجر افغانستان سروده‌اند، به همین دلیل حرف‌ها و مسائلی در آن شعر بیان شده که دیگر زبان من قادر به تکرار آن نیست».
آقای شیخ‌الاسلام، منتقد حاضر در این برنامه نیز با تأیید این گفته‌ها افزود که مثتنوی بازگشت استاد کاظمی، زمینه‌ای برای الهام گرفتن صدها شاعر دیگر برای سرایش اشعاری در این زمینه. وی تصریح کرد که آثار استاد کاظمی زمینه‌ساز و ریسمان محکمی برای تحکیم پیوند بین ملت‌های فارسی زبان به خصوص ملت‌های ایران و افغانستان بوده است.
وی افزود: «حضور استاد کاظمی و دیگر شاعران افغانستان مقیم ایران تأثیرات شگرفی در فضای فرهنگی دو کشور داشته و این مسئله باید اجر و قرب بیشتری برای ما داشته باشد».
در قسمت بعدی این نشست کتاب «شمشیر و جغرافیا» اثر دیگر استاد کاظمی معرفی شده و سپس شعر «شمشیر و جغرافیا» توسط خود استاد کاظمی به خوانش گرفته شد.
وی در مورد علت انتخاب این شعر برای سرایش شعر گفت: خوانش این شعر دو دلیل دارد، اول اینکه نام کتاب از این شعر گرفته شده است و دوم اینکه محتوای این شعر متضمن پیوند میان کشورهای فارسی‌زبان است.
«شمشیر و جغرافیا»
بادی وزید و دشت سترون درست شد
طاقی شکست و سنگ فلاخن درست شد
شمشیر روی نقشه‌ی جغرافیا دوید
این‌سان برای ما و تو میهن درست شد
یعنی که از مصالح دیوار دیگران
یک خاکریز بین تو و من درست شد
بین تمام مردم دنیا گل و چمن
بین من و تو آتش و آهن درست شد
یک سو من ایستادم و گویی خدا شدم
یک سو تو ایستادی و دشمن درست شد
یک سو تو ایستادی و گویی خدا شدی
یک سو من ایستادم و دشمن درست شد
یک سو همه سپهبد و ارتشبد آمدند
یک سو همه دگرمن و تورَن درست شد
آن طاقهای گنبدی لاجوردگون
این گونه شد که سنگ فلاخن درست شد
آن حوضهای کاشی گلدار باستان
چاهی به پیشگاه تهمتن درست شد
آن حله‌های بافته از تار و پود جان
بندی که می‌نشست به گردن درست شد
آن لوح‌های گچ‌بری رو به آفتاب
سنگی به قبر مردم غزنین و فاریاب
سنگی به قبر مردم کدکن درست شد
سازی بزن که دیر زمانی است نغمه‌ها
در دستگاه ما و تو شیون درست شد
دستی بده که گرچه به دنیا امید نیست
شاید پلی برای رسیدن، درست شد
شاید که باز هم کسی از بلخ و بامیان
با کاروان حلّه بیاید به سیستان
وقت وصال یار دبستانی آمده است
بویی عجیب می‌رسد از جوی مولیان
سیمرغ سالخورده گشوده است بال و پر
«بر گِردِ او به هر سر شاخی پرندگان»
ما شاخه‌های توأم سیبیم و دور نیست
باری دگر شکوفه بیاریم توأمان
با هم رها کنیم دو تا سیب سرخ را
در حوضهای کاشی گلدار باستان
بر نقشه‌های کهنه خطی تازه می‌کشیم
از کوچه‌های قونیه تا دشت خاوران
تیر و کمان به دست من و توست، هموطن
لفظ دری بیاور و بگذار در کمان
وی در انتهای این نشست به تشریح محتوای این شعر پرداخته و اذعان داشت که این شعر دارای دو بخش است، در بخش اول این شعر فضای فاصله‌ای است که میان دو کشور ایجاد شده است و سپس در بخش دوم شعر نگاهی به آینده‌ی وضعیت این ملت‌ها داریم.
منبع: پیام آفتاب